Evrim eleştirilebilir mi?

Evrim ve evrim teorisi tabii ki eleştirilebilirdir. Eleştirilebilir olmasa bu kadar gelişmesi mümkün olmazdı. Öncelikle evrimden başlayalım. Yasa, kanun, gerçek, olgu. İstediğiniz terimi kullanabilirsiniz. Bunların hepsi sonuç olarak bir gözleme işaret eder. "Evrimi eleştirmek için" yani evrimin bir popülasyonda etki edip etmediğini anlamak için "Hardy-Weinberg dengesinin" sağlanıp sağlanmadığına bakarsınız.

Hardy-Weinberg dengesi, evrimin hiçbir mekanizması işlemediğinde oluşacak olan dengenin adıdır. Evrim, popülasyondaki kalıtsal özelliklerin görülme sıklığının değişmesi olduğundan bu dengeye sahip bir popülasyonda kalıtsal özelliklerin sıklığı değişmez. Yani önceki nesiller ile sonraki nesiller birbirinin klonu olmak zorundadır. Evrimin birçok mekanizması doğada işliyor, bu yüzden doğaya baktığınızda evrimin işlediğini görüyorsunuz. Eleştirebilirsiniz, istediğiniz kadar. Ama evrimi görüyorsunuz. Bu yüzden evrim bir yasa, kanun, gerçek ya da olgudur.

Evrim Teorisi ise bu evrim gerçeğine yönelik elde edilen bütün gözlemler, kanıtlar, bilimsel verilerin tamamını kapsar. O yüzden evrim teorisinin yerini başka bir şey alamaz. Bir değişim olsa bile bu evrime yönelik başka bir gözlem, kanıt, veri veya açıklama olacağından "Evrim Teorisi" içinde yer alır.

Ancak halk arasında "eleştirilen" insanın maymun ataları olması gibi konular, onlarca bilim dalından gelen milyonlarca kanıt ile kanıtlanmıştır. Bunu hala eleştirebilirsiniz ama eleştirinizin geçerliliğini şöyle düşünün: Ailesinden şüphe eden bir çocuk onlarca bilim dalından uzmanlar çağırıp binlerce defa farklı açılardan, tekrar tekrar test yapıyor ve ailesinin onlar olduğu doğrulanıyor. Ama çocuk hala kabul edemiyor. Bu durumda çocuğun eleştirisi gerçekten bir eleştiri midir yoksa inkarcılık mıdır? Tabii ki inkarcılıktır. Çocuğun bu gerçeklere alışması gerekir, alışana kadar da kale alınmayacaktır. Peki çocuk onlarca bilim dalından gelen bütün kanıtları çürütmüş müdür? Hayır, sadece inkarcılık yapmaktadır. İnsanın maymun ataları olması gibi evrimsel bilgiler ise bu durumun binlerce, on binlerce katı "kesinliği" vardır. Yapılacak olan eleştirinin onlarca bilim sahasını çürütecek kadar güçlü olması gerekir. Aksi takdirde yapılan şey eleştiri olmaz, bilim inkarcılığı olur.

"Evrim Teorisi" o kadar geniş bir sahadır ki aşırı teknik konularda, örneğin evrimin hangi mekanizmasının daha etkili olduğu, başka mekanizmaları, Evrim Teorisinin altındaki alt teoriler, hipotezler de tartışılabilir. Bunlar sayesinde evrimi, evrimsel tarihi, evrim mekanizmalarını daha iyi anlarız. Örneğin moleküler biyoloji ve genetik sahasından yapılan evrim eleştirileri, testleri evrimin genetik işleyişinin daha iyi anlaşılmasını sağladı. Artık popülasyonların evrimini genetik seviyeden bile takip edebiliyoruz.

Eleştiriden söz açılmışken benzer bir konu olan "Evrim karşıtı bilim insanlarının akademik baskı gördüğü" gibi saçma komplo teorilerinin hatasını da burada anlatmıştım, ilginizi çekebilir.

Eleştiri nedir? Yani toplumumuzda daha çok ''yermek'' anlamına kullanılıyor. Hemen TDK'ya başvuralım; eleştiri bir insanı, bir eseri, bir konuyu doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek amacıyla inceleme işi. Evrimin eleştirilebilirliğini konuşmak biraz garip.

Evrim Teorisi eleştirebilir mi ya da başka teoriler açsından değerlendirebilir mi?

Bir şeye eleştirilemez demek onun saçmalık daha doğrusu efsane olduğunu ilan etmek olur. Çünkü eleştiriye kapalılık bir efsanenin gerçekçilik zeminine oturmasını engellemek maksatıyla geliştirilir. Bu yüzden eğer bir efsane değilse eleştiriye de kapalı olmaması gerekir.

Evrim veya herhangi bir bilimsel teori diğer teorilerle uyumlu olmak zorundadır. Uyumlu değilse en az birinden birinin yanlış veya yetersiz olduğu aşikardır. Bu bir problemdir ve bazen giderilemeyen türden bir problemdir.

Gelelim evrim de evrim teorisi de eleştirilebilir. Esas mesele, bu eleştiriler ciddiye alınır mı? Ciddiye alınacak bir eleştiri nasıl yapılır? Bilimi tümden reddetmeden özel olarak evrim teorisine bir eleştiri yapmak bana göre çok anlamsız. Mesela yerçekimi nasıl eleştirilir? Genel görerelik teorisi nasıl eleştirilir? İşin bilimsel metodu teorileri yanlışlamaya çalışmaktır. Çalışmama ihtimali bulunan noktalar tespit edip o noktalarda sınamaktır. Bu bir eleştiri metodu sayılır mı? Bana göre bir tür eleştiri metodu değil.

Not: Bu cevapta ''bilim'' sözcüğü sadece pozitif bilimler için kullanılmıştır.