Doğaya nasıl sahip çıkacağız?

Doğayı korumak için yapılan projeler var. Afrika'da çöllerin güneye ilerlemesini durdurma amacıyla yapılan Büyük Yeşil Duvar bunlardan biri.^[1][2] 11 ülkeden geçen proje, bölge halkının iş imkanlarını ve refahı da artırdı. Ülkemizde de, Büyük Yeşil Duvar kadar büyük olmasa da^[5] böyle projeler var. Örneğin İş Bankası katkılarıyla, Orman Genel Müdürlüğü ve Tema Vakfı ortaklığıyla gerçekleştirilen 81 İlde 81 Orman projesinde 2,2 milyon fidan dikildi.^[3] Hatıra ormanları projesiyle de 22,3 milyon fidan dikildi.^[4] Bunlar umut verici olsa da, tek başlarına yeterli değiller. Kirlilik ve küresel iklim değişikliği devam ediyor.

İnsanların bu konuda bilinçlendirilmesi gerekiyor. Çoğu insan geri dönüşüm kutusuna attıkları her şeyin geri dönüştürüldüğünü zannediyor ve geri dönüşümün tek başına bir çözüm olduğunu zannediyorlar.^[6] Şimdiye kadar üretilen plastiklerin sadece %9'u geri dönüştürüldü. Birden fazla kez dönüştürülenlerin oranı ise %1. Bazı insanlar ise sadece geri dönüşüm(recycle) ile değil de kullanımı azaltmak(reduce), yeniden kullanmak(reuse) ve geri dönüşümden(recycle) oluşan bir üçlü ile sorunun çözüleceğini ve bu üçlünün hepsinin aynı öneme sahip olduğunu düşünüyorlar. Ancak bunlar aslında eşit öneme sahip değil, bir hiyerarşi içindeler ve bu hiyerarşi üçlü değil, sekizli. Bu hiyerarşi şöyle:

Yeniden düşün(rethink):

Bu hiyerarşiyi, çevreyi, çevre krizini yeniden düşün.

Aktivizme katıl(rally):

Tek başınıza, oturduğunuz yerden hiçbir şeyi değiştiremezsiniz. Bunun için diğer duyarlı insanlarla dayanışma içinde olmanız gerekir. Bu, örneğin sivil toplum kuruluşları ile olabilir. Ülkemizde de, çevre ile ilgili TEMA ve ÇEVKO gibi kuruluşlar var.

Plastik kullanımını reddet(refuse):

Plastik kullanımını, kullanıma teşvik eden veya ağırlık veren kişi, kurum ve firmaları reddet.

Kullanımı azaltın(reduce):

Plastiği mümkün olduğunca az kullanın.

Tamir et(repair):

Her şeyi hemen atıp yenisini almayın. Tamir edin.

Yeniden kullan(reuse):

Başka amaçlarla yeniden kullanın.

Plastiği dolaşımdan çıkarın(remove):

Artık üretilmiş, tüketilmiş ve doğaya salınmış plastiği toplayın.

Geri dönüştürün(recycle):

Mümkün olduğunca az kullandığınız plastiği aksi imkansız olana dek tamir edip yeniden kullandıktan sonra geri dönüştürün. Maalesef, yeni plastik üretmek geri dönüştürmeye göre daha ucuz olduğundan, şirketler geri dönüşümü pek tercih etmiyorlar. Üstünde yemek lekesi vb. kalan plastikleri kabul etmiyorlar. Çoğu plastik ya yakılarak sera gazı olarak atmosfere verilip küresel ısınmayı körüklüyor, ya da bekletilip atmosfere metan sızdırıyor. Bu da yine iklim krizini körüklüyor.^[7]

Bunlar, plastik kirliliğine karşı yapılması gerekenler. Maalesef gelişmiş ülkeler çöplerini Türkiye gibi diğer ülkelere kakalıyorlar.

Tabii, tek sorun plastik kirliliği değil. Plastik dışında da bir sürü sera gazı kaynağı var. Örneğin sığır yetiştiriciliğinin küresel ısınmaya etkisi azımsanamayacak düzeyde. Yapay etler buna bir çözüm olabilir.^{[8] [9]}

Pamuğa ihtiyaç arttıkça, daha fazla tarla için ormanlar yok ediliyor ve üretim için çok fazla su harcanıyor. Buna da biyoreaktörlerde üretilen yapay pamuk çözüm olabilir.^[10]

Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artması gerekiyor. Halihazırda artıyor ama daha da artması gerekiyor.

Elektrikli arabalar da sera gazı salınımlarını azaltmak için bir yol fakat yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmazsak bunun bir anlamı olmaz. Çünkü elektrikli arabaların işe yaramasının sebebi fosil yakıt kullanımını azaltması. Elektriği fosil yakıtlardan üretip arabalara verirsek bunun pek bir anlamı kalmaz.

Yani, küresel iklim değişikliği devam ediyor ama çözümlerimiz var. Ne yapmamız gerektiğini biliyoruz. İklim değişikliğinin çok daha kötü olmaması için çabalamamamız gerekiyor. Durum şu anda kötüye gidiyor ancak diğerlerini bilgilendirirsek, başlarda yazdığım hiyerarşiyi uygularsak, yapay et ve pamuk gibi teknolojilerin de desteğiyle iklim değişikliğini yenebiliriz.