Rahatlık evrimsel süreçte önemli bir etken değil. Evrimde canlı türlerinin istekleri doğrultusunda şekillenmiyor. Doğru kelime belki de avantajlı olmalı. Fotosentez en avantajlı besin veya enerji elde etme yolu mu? Eh bu konuda net bir cevap vermek zor.
En başta bitkilerin büyüyebileceği karaların bir sınırı var. Fotosentez için güneş ışığı gerek güneş ışığı için de yüzey alanı. Sırf diğerlerine düşecek ışığı kapmak için koca koca ağaçların evrimleştiğini biliyoruz. Aslında ormanlarda gördüğümüz ağaçlar için çok uzun gövdeli olmak köklerden alınan su ve minerallerin yapraklara ulaşımını zorlaştırdığı için bir yandan dezavantajlı. Diğer yandan kısa kalan ağaç uzun ağaçların gölgesinde kalacağı için de uzun olmak avantajlı. Yani sırf rekabetten dolayı fotosentez yapan bitkiler enerji üretmenin zor bir yoluna doğru evrim geçirmişler. Yani topraklar yetersiz kalacağından, tüm mantar ve hayvan alemi ortadan kalksa gene illaki fotosenteze alternatifler yaratan bitkiler olması beklenirdi. Bunun için parazit bitkilere göz atmayı deneyebilirsiniz. Başka bitkilerin gövdesine kök salıp onların özsuyunu kullanan bitkiler var. Pekala başka bitkilerin besinlerine göz diken bitkilerde görmek imkansız olmasa gerek.
Bir diğer etken tüm canlılar en başta bitki değillerdi. Ökaryot(hücre çekirdeği ve zarlı organeller bulunduran canlılar) tek hücreliler ortaya çıktıklarında aralarında kloroplastları olanlar da olmayanlarda vardı. Fotosentez yapan bir soy hattı bitkilere evrimleşti. Yapamayan veya yapmayı bırakan bir soy hattı ise mantar ve hayvanlara evrimleşti. Yani muhtemelen hayvan ve mantarların ataları ya hiç fotosentez yapmayan yada tamamen fotosenteze yönelik besin elde etmeyen canlıların soyundan geliyorlardı. Bunların zaten bitkiler gibi olma şansı yoktu. Bugün bir iklim değişimi yaşansa ve sadece uçabilen canlılar hayatta kalacak olsa fillerden uçan bir nesil gelmesini bekleyemeyiz değil mi? Ama şu hayvandan bekleyebiliriz https://i.ytimg.com/vi/w_qTWhXswrA/maxresdefault.jpg Yani tüm canlıların bitkiler gibi besin üreten canlılar olma yolunda evrimleşmesini bekliyorsanız, bunun çoğu canlı için imkansız olduğunu bilmeniz lazım. O zaman fotosentez yapamayan canlıların nesillerinin tükenmesini beklemeniz gerekir. Tükenmediğine göre fotosentez yapmadan da nesilleri devam edebiliyor demektir.
Son olarak gerçekten fotosentezle besin elde etmek fotosentez olmadan elde etmekten daha zor mu? Doğal denge içerisinde zorluğun tanımını yapmak zor. Bu bitkiler hiç kımıldamadan besin elde ediyor gibi görülüyorlar. Bu bizde bir rahatlık hissi oluşturabilir. Diğer hayvanlar besinleri aramak, başka hayvanları gözetmek gibi işleri zor gelebilir. Lakin bir çayırdaki tüm otları yiyip başka çayırlara doğru yola çıkmış bir antilop sürüsü düşünelim. O otlar o hale gelebilmek için belki günler belki aylarca fotosentez yapıp büyüdüler. Bir antilop için bir ısırık. Bir ot onların geldiğini hissedemez, onlardan kaçamaz, onlara karşı koyamaz. Çayırda yangın çıksa, deprem sonucu deniz seviyesi düşse iklimi değişse antiloplar gibi göç edip gidemez. Bu şekilde bakınca da hayvan olmak daha rahat, daha güvenli, daha kolay, daha avantajlı gelebilir. Yani bu göreceli.
Bence bunu şu soruyu cevaplamayı deneyerek düşünebilirsin. Tarım keşfedildiğinde tarımcı gruplar gibi yağmacı gruplarda ortaya çıktı. Neden birileri yağmacı oldu? Ekip biçmek varken uzak yerlere gidip, hayatını tehlikeye atarak yiyecek aramak daha zor değil mi? Neden birileri denizlere açıldı, yollara düştü ve kaşif, tüccar, misyoner, fatih olmayı denediler? Oturup ekip biçmek en rahat besin elde etme yolu.
Tüm yazdıklarımın dışında benim esas cevabım, evrim temelde rastgele gerçekleşen mutasyonlara dayanır. Bu mutasyonlar bir amaca yönelik gerçekleşmez. Sadece rastgeledir. Bunlar rastgele açılan kapılar gibidir. Bazı kapıların sonu uçurumken bazıları bugüne kadar gelen uzun yollara açılır. İnsanların düşünceleri ve davranışlarında da benzeri bir durum geçerli. Herkes önceki düzene uygun hareket ederken illa bir kaç çıkıntı ortaya atılacaktır. Bazıları kendileri için, bazıları etrafındakiler için felakete sebep olurken, bazıları yepyeni yollara girilmesine sebep olacaktır. Biyolojik evrim de kültürel evrim de ne yapılacağını, ne yapılması gerektiğini söyleyemez. Mutasyonlar rastgele olurken tüm canlıların besin üreten canlılar olması imkansızdı. Evrim sadece sonuçları açıklar veyahut öngörür. Kolay-zor, avantajlı-dezavantajlı, albenili-albenisiz bunlar hep insanların öznel yorumlarıdır.
(Yoruma başlarken niyetim uzatmak veya sosyal tespit gibi bir şey yapmak değildi, hiç de sevmem böyle yazıları. Bu kadar yazmışken de silmek zoruma gitti ama yine de istemeye istemeye yolluyorum :( Evet üç beş cümle ile bu yazının özetini yollamak daha rahat değil miydi? :) )
