"Çift anadil sağlıklı düşünmeye engel mi yoksa zekayı geliştirir mi?"
Öncelikle "sağlıklı düşünme" derken ne kastettiğinizi anladığımdan emin değilim, bunu düşünme yeteneğini standart şekilde yerine getirebilme olarak alıyorum. Sorunun devamında bahsettiğiniz "zekayı" ise, kısaca öğrenebilme yeteneği olarak kabul ediyorum.
Dil bilişsel bir yetenektir. Dil bağlamında sizi zeki yapan şey, dil yeteneğine sahip olmanın kendisidir.
Temelde iki farklı bağlamda iki dilliğin etkisini açıklayabilirim. Biri sosyal beceriler bağlamında, diğeri ise doğrudan zeka.
İki veya çok dillilik düşünme yeteneğine engel mi?
Öncelikle bilişsel bir yetenek olan düşünme anlamında, hayır engel olmaz.
Entelektüel anlamda daha kapsamlı bir "düşünebilmek" ise kastettiğiniz: Belirli bir dilin konuşucusu olmak, o dile ait kültürel tüm bakış açılarına ve anlamlandırmalara sahip olmanızı sağlar. 2. veya daha fazla dili konuşabilmek dolayısıyla daha kapsamlı bir kültüre sahip olduğunuz anlamına gelir. Sosyal beceriler veya entelektüel düşünebilme anlamında, çift veya çok dilliliğin olumlu etkileri olacağını düşünüyorum. Alanyazında düşünme yeteneğine herhangi bir olumsuz etkisine rastlamadım. İki veya çok dilli konuşucular zaman zaman bazı sözcüklerin hedef dildeki karşılıklarını bulamadıklarını belirtiyorlar; fakat bu o dili hiç bilmemekten daha olumsuz bir durum mudur, sanmıyorum.
İki veya çok dillilik doğrudan zekayı etkiler mi?
Bu bağlamda çeşitli çalışmalar ve yaklaşımlar mevcut. Peal ve Lambert 1962'de yayınladıkları "İki dilliliğin zeka ile ilişkisi" adlı makalede, iki dil bilenlerin tek dillilere göre daha çeşitli zihinsel yeteneklere sahip olduklarını belirtmişlerdir. Kroll ve Groot ise 2005'te yayımlattığı kitabında, iki dilliliğin bazı temel bilişsel fonksiyonların (dikkat gibi) gelişimini hızlandırdığını belirtmiştir.
Zeka birçok kavramı içine alan geniş bir kavramdır. Daha zeki veya az zeki gibi genel bir tanımlama yapmak güçtür. Bazı yetenekler veya belirli çeşit öğrenme kolaylığı/zorluğu bağlamında, zeka seviyesi tartışılabilir.
Not: makale adını kendim çevirdim, orjinal adı için referansa bakabilirsiniz.
Kaynaklar
- Peal, E., Lambert, W. E, et al. The Relation Of Bilingualism To Intelligence.. (1 Ocak 1962). Alındığı Tarih: 3 Mayıs 2021. Alındığı Yer: doi: 10.1037/h0093840. | Arşiv Bağlantısı
- JF Kroll, AMB De Groot, et al. Handbook Of Bilingualism: Psycholinguistic Approaches. (1 Ocak 2005). Alındığı Tarih: 3 Mayıs 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
