Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Noname Man
Üye
0

Apaçık önermeler nedir? Onları kesinlik düzeyinde kesin kılan nedir?

Örneğin nedensellik, geçmiş zamanın varlığı veya öteki zihinlerin varlığı gibi önermeler neden apaçıktır?
690 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
Mustafa Merthan Merdoğlu
Araştırmacı

Apaçık önerme (aksiyom); bir bilgi alanının, matematiksel veya mantıksal bir sistemin temelini oluşturan ve apaçık bir biçimde doğru olduğuna inanılan önermedir. Buna göre, bir önerme, başka bir önermeden türetilmemek, apaçık ve sezgisel olarak doğru olmak anlamında temel olduğu için, aksiyom adını alır. Apaçık önermeler, günümüzde işlevselliğini korumakla birlikte hâli hazırda tartışmalı da bir kavramdır.

Apaçık önerme mantıkta ve matematikte yaygın kullanılan bir önerme türüdür, ancak sorulan soru mantığın kast ettiği apaçık önermeye daha yakın olduğundan mantıktaki tanımına bakmamız gerekir:

Tüm Reklamları Kapat

"Mantıkta aksiyom terimi, bir şeyi kanıtlamak için kullanılan kanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke anlamını verir. Kanıtlanmayı gerektirmediği gibi kanıtlanamaz da. Çünkü kanıtlama, daha da açıklamak demektir, buysa daha çok açıklanamaz. Her aksiyom bir ilkedir, ama her ilke bir aksiyom değildir. Örneğin, "her bütün kendini meydana getiren parçalarından büyüktür" ilkesi bir aksiyomdur, buna karşı Einstein'ın görelilik ilkesi bir aksiyom değildir. Metafizik dünya görüşünün ürünü olan bütün mantıklar, "bir şey kendisinin aynıdır" önermesiyle dile getirilen özdeşlik ilkesini aksiyom saymışlardır. Hegel'in diyalektik mantığı bunun doğru olmadığını meydana koymuştur. Bir şey kendisiyle bile aynı değildir, çünkü sürekli olarak değişmektedir."

Daha ilk cümlede de anlatıldığı üzere apaçık önerme, "kanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke" demektir. Ancak apaçık önerme kavramını farklı noktalardan ele alan Descartes ve Locke'un görüşlerine ayrı ayrı odaklanacak olursak; Descartes'ın apaçık önermeyi sezgisel yolla kavramamızın mümkün olduğunu söylediğini, Locke'un ise bunu işitmeye bağladığını görürüz. Descartes doğuştan gelen idelerimizin sorgulamaya açık olmayan önermeleri varsadığını düşünür. Hatta "Tanrı vardır" gibi felsefede en tartışmalı konunun bile aslında apaçık gerçek olduğunu iddia etmiştir. Ancak Locke'a göre eğer bir önerme apaçık ise işitildiğinde (okunduğunda) öznel bir algı yaratmamalıdır. Yani Locke'a göre apaçık önerme "Tanrı vardır" gibi iddialı önermeler değil, "Sarı, kırmızı değildir", "Üçgenin üç kenarı vardır" gibi daha kesin önermelerdir. Dilimizde bir durumun apaçıklığını anlatmak için kullandığımız "iki kere iki dört" cümlesi Locke'un görüşüne olan yakınlığımızı gösterir.

Tüm Reklamları Kapat

Deneye açık (ampirik) gözlemlerimizde apaçık önermelerin ön kabul olarak kullanılması önermeler mantığında bize kolaylık sağlamaktadır. Elimize aldığımız gönye ile bir üçgenin iç açıları toplamının 180 derece olduğunu şüpheye yer bırakmaksızın çözebiliriz mesela. Geçmiş zamanın var olduğunu kabul ediyoruz, çünkü bu zamana kadar yaşananın o olduğunu düşünüyoruz. Öteki zihinlerin varlığını kabul ediyoruz, çünkü hepsiyle ayrı ayrı iletişim kurabiliyoruz. Ancak bunların apaçık önerme olarak kabul edilmeleri onları sorgulayamayacağımız anlamına gelmiyor. Elbette sorgulayabiliriz. Ve dediğim gibi apaçık önerme mantık felsefesinde tartışmalı bir kavramdır. Hatta Hempel (her ne kadar olaya matematik açıdan baksa da) apaçık önermelerle ilgili şöyle söylüyor:

"Gerçekten, neyin apaçık olduğu neyin olmadığı kişiden kişiye değişen bir değerlendirmedir; öyleyse apaçıklık matematiksel önermelerin doğruluğunu belirlemede nesnel bir ölçüt olarak alınamaz."

Nedensellik ilkesinin doğruluğunu sorgulayan bir video bırakıyorum bir de.

https://www.youtube.com/watch?v=K9tu-DdrW0w

Umarım ilginizi çeker ve umarım tatmin edici bir cevap verebilmişimdir. Uzun yaşayın ve başarılı olun.

122 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Y. Zeynep Vuslat. Apaçık Önermeler Üzerine Bir İnceleme. (7 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 1 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Öncül Analitik Felsefe | Arşiv Bağlantısı
  2. Wikipedia. Aksiyom. (19 Mart 2021). Alındığı Tarih: 1 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Vikipedi | Arşiv Bağlantısı
  3. C. G. Hempel. (2021). Matematiksel Doğruluğun Niteliği. ISBN: 978-975-14-1913-2. Yayınevi: Remzi Kitabevi. sf: 259.
  4. C. Ahmet. (2014). Felsefe Sözlüğü. ISBN: 978-605-02-0057-7. Yayınevi: Say Yayınları. sf: 22.
1
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close