Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
7

Sebep sonuç ilişkisi olmak zorunda mı?

Evrende sebeplerin en derininde bir sebebin sebepsiz olduğunu yani sadece evren böyle çalışıyor diyebileceği kesin bir sonuç elde edebilir mi?Beyin yapımız itibariyle sebep sonuç ilişkisi kuruyoruz yalnız evrende bir noktada sebep sonuç ilişkisi olmayabilir mi?
3,501 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
3 Cevap
Yunus Emre Çelik
Belirlenimci düşünür

Filozoflar arasında çok çeşitleri düşünülmüş ve kimisi çürütülmüş bir felsefe vardır: Determinizm. Determinizm belirlenimcilik demektir. Türkçe adından da anlaşılacağı üzere bir olayın veya olgunun önceden belirli koşullarca etkilendiğini ve bu koşullara bağlı olarak ortaya çıktığını anlatır. Buna göre evrende gerçekleşen her olayın bir ön koşullar silsilesi vardır ve bu yaşanan ilk olaydan itibaren başlar. Günümüzde yaşanmış, yaşanan ya da yaşanacak tüm olaylar bu ilk olayın zaman içindeki gelişimine ve çeşitlenmesine bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla sebep- sonuç ilişkisi her olay için kurulmak zorundadır. Bizim ufkumuzun ötesinde, henüz varlığından haberdar olmadığımız koşullar da dahil olmak üzere her olayın ve olgunun bir koşullar kümesi vardır ve bu kümenin elemanları olayı ortaya çıkaracak denklemde yer alırlar. Ve denklemin sonucu kesindir. İlk olayın nasıl ortaya çıktığını anlamak için evrenin o anki koşullarını incelememiz gerekiyor. Ancak şu an ilk olay bahsettiğim şey "big bang" değildir. Çünkü "big bang"den önce o olayın yaşanmasını sağlayacak koşullar gelişmişti ki big bang oldu.

414 görüntülenme
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Mustafa Calp
Mustafa Calp
1,057 UP
Felsefe bölümü öğrencisi

Gazali'den tutun Hume'a kadar pek çok filozof "nedensellik bağıntısı" üzerine kafa patlatmıştır. Buna dair geliştirilen düşünceler ise, nedenselliğin olup olmamasından ziyade (zira nedensellik zaten var sayılarak hareket edilir), bizde nedensellik algısını oluşturanın ne olduğudur. Hume için zihnin iki tür algısı vardır: İzlenimler ve ideler/düşünceler. İzlenimleri anlık deneyimler, ideleri de bu izlenimlerin/anlık deneyimlerin daha sonra düşünülmesi olarak tanımlayabiliriz. Bu anlamda tüm idelerimizin izlenimleri olmalıdır. Carnap'ta önermelerin, çözümlenebilmeleri için empirik bir mahiyete sahip olan protokol önermelere geri götürülebilir olması gerektiği gibi, Hume'da da her idenin bir izlenimi olmalıdır. Örneğin ben, aslında olgusal karşılığı olmayan "unicorn" idesini edinmek için, olgusal karşılıkları olan "at" ve "boynuz" idelerini birleştiririm. Farklı ideler birleştirilerek, bölünerek, soyutlanarak vs. yeni ideler elde edilebilir. O hâlde her idenin bir izlenimi varsa, nedensellik bağıntısı idesinin izlenimini nerede bulacağız? Hume buna, gündelik hayatımızdaki tecrübelerimizden edindiğimiz "alışkanlık" kavramı ile cevap veriyor. Nedensellik bağıntısını "a priori", yani deneyden bağımsız bir akıl yürütmeyle edinemem; zira akli melekeleri yerinde olan fakat daha önce hiç ateş görmemiş bir insan düşünürsek, bu insanın elini ateşe değdirdiğinde elinin yanacağını a priori bir şekilde bilemeyeceğini düşünebiliriz. Elinin yanmasının nedeninin ateş olduğu bilgisine varabilmesi için, bunu deneyimlemesi gerekir. Biz de bu şekilde, benzer nedenlerden benzer etkiler çıkacağını tecrübelerimiz sonucunda ediniriz ve bu tarz bir alışkanlık, bizi nedensellik bağıntısına götürür.

Sorunun cevabına gelince, nedensellik bağıntısının olmadığı bir olgu durumunun var olması bana imkânsız gibi görünüyor. Bilim bu nedensellik ile işliyor ve nedenselliğin olmadığı bir durumda tamamen "rastgelelik" durumu söz konusu olacağından, bilimin imkânı da askıya alınmış olurdu. Bu nedensellik bağıntısını ister tecrübelerimiz ve alışkanlıklarımızla ister başka bir şekilde edinelim, yine de bu bağıntının var olduğunu, olmadığı takdirde zaten bilimin de var olamamış olması gerektiği kanaatindeyim. Evrenin bir kısmında nedensel bağıntılar hâkimken bir kısmında rastgeleliğin hâkim olduğu düşüncesi, evrenin farklı yerlerinde farklı yasaların işlediği düşüncesine çıkarsanabilir. Nedensellik bir yasa mıdır yoksa bizim şeyler arasında bağ kurmak için atfettiğimiz bir özellik midir bilemem fakat eğer ikincisiyse, bilimin önermelerinin gerçeklikle nasıl bu kadar uygun olduğu sorusu ortaya çıkacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

755 görüntülenme

Kaynaklar

  1. D. Hume. (2021). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. ISBN: 9786052951774. Yayınevi: TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI.
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
8
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
A- Om
A- Om
2,657 UP
Uzaylı
Orijinal Soru: Her şeyin bir sebebi/nedeni olmalı mı?

Neden – sonuç ilişkisi özünde zamana dayalı bir mekanizmadır. Bir sonucun nedeni, doğrusal (linear) kabul edilen/algılanan zaman çizgisinde haliyle o sonuçtan önce var olacaktır. Açıklamada belirttiğiniz gibi sonuçların nedenlerini geriye sararak Big Bang’e ulaşabiliriz fakat ulaştığımız bu noktadan daha geriye götüremeyiz bu mekanizmayı.

Zaman göreceli ve değişken bir kavramdır ve var oluşu tamamen mekana gebedir çünkü zaman ve mekan aynı anda var olagelmiştir; bu yüzden zaten uzayzaman (spacetime) denir.

Tüm Reklamları Kapat

Big Bang’in öncesinde henüz mekan var olmamışken zamandan bahsetmek de yanlıştır ve bu da bizi neden – sonuç ilişkisinin çalışmadığı bir konumda bırakır. Zaman ve mekan Big Bang’e kadar var olmadıysa da Big Bang (öncesinde neden’i var olamayacağı için) bir “sonuç” ya da bir “neden” olamaz. Bu doğrultuda “Big Bang'e ne sebep oldu?” gibi sorular da maalesef ki elimizde patlar çünkü öncesinde hiçbir şey olmayan bir şeye, başka bir şeyler sebep olamaz. Bilimsel olarak.

İnanç boyutunda ise bu noktada devreye Tanrı’yı sokmak mantıklıdır çünkü Tanrı olarak adlandırılan kavram ebedi olduğundan zaten “nedensiz”dir ve yapısı gereği nedensiz olan bir kavramı zaten herhangi bir konuda herhangi bir boşluğu doldurmak için rahatlıkla kullanabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Ayrıca konuya dair ilgisi olan herkesin şu romana da bir göz atmasını öneririm:

Tanrı'nın Formülü (The Einstein Enigma) - José Rodrigues dos Santos

Saygılarımla

210 görüntülenme
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close