İnsanın gerçekten yaşanmamış veya yaşanma ihtimalinin olmadığını düşündüğü hadiselere tepeden baktığı bir hakikattir. Masallara, mitlere veyahut anlatılara burun kıvırması kendi çokbilmişliğinden mi yoksa toplumun genel görüşüne ayak uydurma çabasından mı kaynaklanıyor bilmiyorum. Ancak bu mevzuda elim titremeden şunları yazabilirim: Hikâyeler ve anlatılar sarmalıyla çevrelenmiş olduğunun farkına varamayan insanın, gerçeği bildiğini sanması acınası bir durumdur. Büyüklerimizin anlatılarının şüpheye mahal bırakmayacak ölçüdeki gerçekliğini peşinen kabul etmiş durumda olmamız yetmiyormuş gibi bir de bu anlatıların tartışılması bile kişinin yadırganması olarak yeterli olduğuna da kani olmuş durumdayız. İnsanın hikâye anlatımı yolu ile daha kolay ve anlaşılır bir biçimde öğrendiği doğrudur. Peki, hikâyelerin doğruluğu ne olacak? Bu doğruluk anlatan kişiye ve anlatılan zaman ve mekâna göre değişiklik mi gösterecek? Gerçek doğru olarak anlatılan hikâyelerin ve bu hikâyelerden çıkartılan öğütlerin esasen kırmızı başlıklı kız masalından bir farkının olmadığını söylesem toplumun tehlike çanlarını çalmasına neden olmuş olur muyum?

Sibirya halklarının ruhlar arasına dolaştığına inandıkları gibi bizlerin de anlatı ve hikâyeler çıkmazında gezindiğimizi düşünüyorum. Bu hikâyelerin toplum refahı ve düzeni için elzem olması onların hikâye oldukları gerçeğine bir zarar vereceğini de düşünmüyorum. Referansını ve kaynağını bilmediğimiz şeylere inanıyoruz ve referansını ve kaynağını bilmediğimiz şeylere inanmıyoruz. Kısaca işimizi kolaylaştıran hikâyeler bizler için hakikat mertebesine ulaşmışken, bizlerle siyasi, ekonomik ya da dini herhangi bir bağlantısı olmayan hikâyelerin hakikatin yanından bile geçememesi bir tarafa safsata olarak addedilmesi ise gayet tabii karşılanmaktadır. Buna, içimden ikiyüzlülük demek geliyor. Ancak çoğumuzun bu ayrımı bilinçli bir şekilde yaptığını düşünmüyorum. Zaten bu ayrımın içine doğmuş bireylerin, bu ikilikten çıkmasını beklerken aynı zamanda hayatını idame ettirmesini ve toplumun beklentilerini de aynı düzgünlükte karşılamasını beklemek bence biraz haksızlık olacaktır. Ancak bu yükler ve beklentiler safsata ve hakikat arasında hüküm vermeyi kendisine hasreden bireyi tamamen suçsuz konuma da sokmaz.

Pozitif bilimlerde araştırmanın güzel tarafı, bir gizemi çözmekten çok, o gizemin kendisi olmaktadır. Gizli olan bir şey açığa çıktığında artık, çekiciliğini yitirir. Öte yandan mitokondri, hem ökaryotik hücreler için enerji üretme mekanizması olarak, hem de ökaryotik hücreye evrimleşmedeki rolü ile hala cevaplanmayı bekleyen gizemlere sahiptir.

Birçok soru cevaplanmayı beklemektedir: İlkel hücreler nasıl oldu da spontan proton aşamalı değişimini kullanabilir hale geldi? Mitogenomda (Mitokondriyal genomda) bulunan genler neye göre ve nasıl konak hücrenin nükleer genomuna entegre oldu?

En kısa tanımıyla evrim, popülasyon içi gen ve özellik dağılımlarının nesiller içerisindeki değişimidir. Bu tanımdaki her bir basamak, evrim için olmazsa olmazdır:

Bu tanımın dışladığı ve hesaba katmadığı birkaç unsur vardır. Bunları vurgulamak, evrime dair kavramları daha da netleştirecektir:

Dünya’mızın düz değil de geoit (kutuplardan basık, ekvatordan şişkin) şekilde olduğu yüzyıllar boyunca bilinmesine karşın, günümüzde “Düz Dünyacılar” (İng.: Flat Earthers) denen bir kesim hâlen görülmektedir. Bu kişilerin bazıları Dünya’nın düz olduğuna inanmadıkları hâlde insanlarla alay etmek için bu tarz iddiaları yayabilirler; ancak bunların haricinde uzun yazılar, hesaplamalar ve videolar hazırlayıp, ortada bir “NASA komplosu” olduğuna inanıp sanki her birimiz aktör Jim Carrey’nin başrolde oynadığı The Truman Show (1998) filmindeki karaktermişiz gibi iddialarında ciddi olan insanlar da bulunmaktadır. İddialarını desteklemek amacıyla komplo teorilerine dikkat çekmeleri haricinde, bazılarının dinî referanslara da dayandıkları görülebilir. Yani kutsal görülen kitapların (Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim gibi) Dünya’nın düz olduğunu belirten ayetlere sahip olduklarını iddia ederler.

Daha rahat okunabilmesi için yazının devamında “Düz Dünya” için DD ve “Küresel Dünya” için KD kısaltmalarını kullanacağız. Öncelikle, DD iddialarını gündeme getiren ve güncel tutan çalışmalardan birine bakış atalım:

Domates ve patatesin sadece isimleri birbirine benzemekle kalmıyor, aynı zamanda birlikte de çok iyi gidiyorlar. Her ne kadar birinin meyvesi, diğerinin ise yumruları yenilebilir olsa da bu durum birbirlerinin en yakın akrabaları olmalarını değiştirmiyor. Cell dergisinde yayınlanan bir çalışmada araştırmacılar, domatesin patatesin ortaya çıkmasını sağlamış olabileceğini belirtiyor.^[1] Ekibe göre erken dönem domates bitkileri, yaklaşık 9 milyon yıl önce başka bir atasal grup ile melezleşti ve bu birleşmeden yumru yapma özelliği için doğru gen kombinasyonuna sahip melez yavrular oluştu. Yeni araştırmayı yürüten Çin Tarım Bilimleri Akademisi'nden genom biyoloğu ve bitki ıslahçısı Sanwen Huang, şöyle özetliyor:

Yazarlar, bu melezleşmenin ilk patateslerin atalarının normal şartlarda ulaşamayacakları yeni bölgelere ve iklim koşullarına (sıcak çayırlardan soğuk dağ çayırlarına) yayılmasına yardımcı olduğunu savunuyor. Araştırmaya katılmayan Arkansas Üniversitesi'nden evrimsel biyolog Jeremy Beaulieu, çalışma ile ilgili yorumlarını şöyle aktarıyor:

Lancaster Üniversitesinde Prof. Panos Athanasopoulos’un yürüttüğü bir çalışmada “İki dil iki insan mı?” sorusunun cevabı arandı.

Anadili Almanca olan bir grup ile anadili İngilizce olan diğer bir gruba, içinde bir kadının bir arabaya doğru yürüdüğü ya da bir adamın süpermarkete doğru bisiklet sürdüğü video parçaları gösterildi ve onlardan bu sahneleri anlatmaları istendi. Almanca konuşanlar eylemle birlikte eylemin amacını da söyleme eğilimindeyken (örneğin, “Bir kadın arabaya doğru gidiyor”), İngilizce konuşanlar sadece eylemin kendisinden bahsediyorlardı (“Bir kadın yürüyor”). 

Özgül bir fobi olan tripanofobi, enjeksiyon veya hipodermik iğne kullanılan tıbbi prosedürlere karşı aşırı korku duyulması halidir. İğneden şiddetle korkan kişi doktorlardan ve tıbbi bakımdan kaçmak isteyebileceğinden bu fobinin ciddiyeti hafife alınmamalıdır. Tripanofobi, 1994 yılında DSM-IV'te kan-enjeksiyon-yaralanma tipi fobinin (BII fobisi) spesifik bir fobisi olarak tanımlanmıştır.^[1]

Tripanofobi belirtileri kişiden kişiye değişmektedir. Ayrıca tripanofobisi olan her kişinin korku düzeyi birbirinden farklıdır.^[2] Ancak bu fobiye sahip çoğu birey iğnelerle etkileşime girmesi gerektiğinde şu belirtileri gösterebilir:^[1][3]