Evrimsel süreçte tüm türler, sürekli olarak ciddi evrimsel değişimler geçirmek zorunda değildirler. Kimisi gerek çevre şartlarının fazla değişmemesi, kimisi gerek çevre değişse bile bu değişimin o türü çok fazla etkilememesi, kimisi ise basitçe popülasyon içerisinde yeterli çeşitlilik bulunmamasından ötürü genel olarak türlerin evrimsel değişim hızının ortalamasına göre yavaş değişirler. Hatta bazı türler, oldukça nadir olsalar da, milyonlarca yıl boyunca dışarıdan gözle görülebilir fiziksel değişimler geçirmeden günümüze kadar ulaşabilirler.

Bu demek değildir ki o canlı evrimleşmemektedir. Elbette evrimleşir. Ancak mikro düzeyde, popülasyon genetiği çerçevesinde gerçekleşen bu değişim (mikroevrim), gözle görülür fiziksel değişimlere (makroevrim) neden olacak kadar şiddetli ve kapsamlı değil demektir. İşte bu şekilde fiziksel olarak kısmen daha az değişerek günümüze gelen türlere yaşayan fosil adını veririz.

Yeryüzündeki tüm insanlar, birbiriyle akrabadır. Yani bugüne kadar yaşamış insanlar arasında tek bir kişi yoktur ki, diğer insanlarla akraba olmasın. Avustralya'da yaşayan bir yerli, Norveç'teki bir kadın, Türkiye'deki bir erkek, Meksika'da 100 yıl önce yaşamış bir köylü, Arktik Çember'de yaşayan bir Eskimo, Afrika'da yaşayan San Kabilesi üyeleri, Albert Einstein, Marie Curie, Aziz Sancar, Frances Arnold, bu yazıyı yazan ben, bu yazıyı okuyan siz ve diğer tüm insanlar, birbiriyle uzaktan veya yakından akrabadır. Çünkü var olan, var olmuş ve öngörülebilir bir süre boyunca var olacak tüm insanlar, ortak atalardan gelirler. Bunun ne demek olduğuna birazdan geleceğiz.

Aynı şey, farklı canlı türleri için de geçerlidir. Dünya'da, sonradan yok olsa bile bir dönem var olmuş veya şu anda var olan canlıların hepsi, mutlaka birbirleriyle akrabadır. Yani yeryüzünde 1 tane canlı türü var olmamıştır ki, diğer türlerle akraba olmasın. Bir bakteri, bir çam ağacı, bir yılan, bir insan, bir mantar ve aklınıza gelebilecek diğer tüm canlılar, birbirleriyle akrabadır.

Balıklar cilt bakımı yaptırmak istediklerinde nereye giderler dersiniz? Mercan resifleri, balıklar için doğal "güzellik salonları" gibidir. Bu güzellik salonları, küçük "temizlikçi" balıkların kendilerine hizmet etmesini bekleyen balık "müşteriler" ile dolu, hareketli sosyal aktivite alanlarıdır.

Tıpkı bir araba yıkama ekibinin Buick marka bir arabanın her köşesini temizlemesi gibi bu küçük balıklar da müşterilerinin etrafında ve bazen ağzının içinde özenle çalışıp müşterilerinin pullarındaki bakterileri ve parazitleri özenle temizliyor. Hatta bazen bu minik temizlikçiler, müşterilerine sürtünerek rahatlatıcı bir masaj bile yapıyor. Peki acaba bu güzellik salonlarını temizlik dışında resif boyunca mikropların ve bakterilerin yayılmasında da iyi veya kötü bir rol oynuyor olabilir mi? Örneğin tıpkı yoğun sağlık klinikleri gibi hastalık taşıyan mikropların yayılmasına neden oluyorlar? Yoksa faydalı mikroorganizmaların resif sakinleri arasında paylaşılmasını mı sağlıyorlar? Bu soruların cevabı, mercan resiflerini koruma ve yeniden canlandırma çabaları açısından büyük önem taşıyor.

Doğada her an etrafımızda gerçekleşen pek çok olay, aslında basınç sayesinde ortaya çıkmaktadır. Basınç, sıvılar, gazlar ve katı cisimler arasındaki etkileşimlerin anlaşılmasında önemli bir yer tutar. İster deniz seviyesinde bir atmosferik basıncı ölçüyor olalım, ister bir sıvı içindeki basıncı inceliyor olalım, bu kavramın pratikteki yeri çok büyüktür. Peki, basınç tam olarak nedir ve günlük yaşamımızda nasıl bir rol oynar? Bu yazıda, basıncın tanımından, çeşitlerine ve hayatımıza olan etkilerine kadar detaylı bir inceleme yapacağız.

Topuklu ayakkabıyla yere basan ortalama kiloda bir kadın, 6.000 kilogram (6 ton) gibi devasa bir kütleye sahip filden daha fazla basınç uygular. Peki nasıl olur da 60 kilogram olan bir kadın, 6 tonluk devasa bir hayvandan daha fazla basınç yaratabilir? Bir kutup ayısının üzerinde yürüdüğü buzun kırılmaması için yürümek yerine sürünerek ilerlemesi, kedilerin ve diğer pençeli yırtıcıların pençelerinin sivri bir yapıda olması, martı ve ördek gibi canlıların ayaklarının perdeli olması bu ilginç karşılaştırmanın doğada gördüğümüz örneklerdir. Hayli ilgi çekici olan bu örnekleri anlayabilmek için katılarda basıncı anlamamız gerekmektedir.

Astronomlar, Atacama Büyük Milimetre / Milimetre Altı Dizisini (ALMA) kullanarak, galaksimizin merkezindeki kara delik Sagittarius A* yörüngesinde sıcak noktaların var olduğuna dair delillerle karşılaştılar. Bulgu, süper kütleli kara deliğimizin esrarengiz ve dinamik ortamını daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlanan çalışmayı yöneten Almanya'nın Bonn kentindeki Max Planck Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Maciek Wielgus şöyle söylüyor:

Gözlemler, Olay Ufku Teleskopu (EHT) İşbirliğinin kara delikleri görüntülemeye yönelik bir araştırması sırasında, Avrupa Güney Gözlemevi'nin (ESO) ortak sahibi olduğu bir radyo teleskopu olan And Dağları'ndaki ALMA ile yapıldı. Nisan 2017'de EHT, ALMA da dâhil olmak üzere dünya çapında mevcut sekiz radyo teleskopunu birbirine bağladı. Bunun sonucunda, yakın zamanda yayınlanan ilk Sagittarius A* görüntüsü elde edildi. EHT İşbirliği üyeleri olan Wielgus ve meslektaşları, EHT verilerini kalibre etmek için EHT gözlemleriyle eş zamanlı olarak kaydedilen ALMA verilerini kullandı. Araştırmacılar, sadece ALMA'nın yaptığı ölçümlerde, kara deliğin doğasına dair gizlenen daha fazla ipucu olduğunu gördüklerinde şaşırdılar.