Entropik Bir Bahane: Odanızı Neden Toplamamalısınız?

Yüksek entropi (kaos, düzensizlik) değerine sahip durumlar istatistiki olarak desteklenmektedir. İstatistiki olarak desteklenen olayların gerçekleşmesi daha muhtemeldir. Dağınık bir odanın düzenli/toplu bir odadan daha yüksek bir entropisi bulunur. Bunu geriye çevirmenin veya bulunduğu durumda tutmanın tek yolu, sistemin dışından sisteme enerji ilave etmektir. Diğer bir deyişle, odanızı düzenli olarak toplamak için enerji sarf etmeniz gerekir.

ANCAK… Düzensiz bir oda, bir noktadan sonra maksimum düzensizliğe ulaşacaktır. Sürekli olarak toplanma konusunda başarısız olunan bir oda, bu noktadan sonra daha fazla düzensiz hale gelemeyecektir. Dolayısıyla, bu odayı bulunduğu durumda tutmak için daha fazla enerji sarf etmeniz de gerekmeyecektir.

Dolayısıyla, bir kişinin odasını toplama çabası gereksizdir. Modern çağın gereksiz bir çilesidir. Bir odayı doğal ve sürekli olarak yöneldiği maksimum düzensizlik durumunda tutmak, enerji sarfiyatı açısından en verimli yöntemdir. Üstelik bu enerjiyi, daha ilginç başka şeyler için kullanabilirsiniz!

Entropi Nedir?

Entropi oldukça ilginç bir konudur. Düzensizlik, sistemlerde daima artmak zorundadır. Bu, Evren'in yasasıdır. Yani bundan birkaç katrilyon sene sonra, buradaki makalemizde izah ettiğimiz tüm basamaklardan geçildikten sonra, düzensizlik o kadar artacak ki, Evren içerisinde iş yapabilir durumda enerji kalmayacak.

Ancak şu anda durum bu değil. Entropi adım adım artıyor; tıpkı bir saatli bomba gibi... Çok uzun süreler boyunca tik takları duyulacak bir saatli bomba... Ama şu anda daha başındayız. Enerji akışı Evren içerisinde muazzam bir miktarda devam ediyor.

Ve enerji akışı, iş yapabilme potansiyeli anlamına geliyor. Bu sayede, iş yaparak, zaman içerisinde geçici olarak, uzay içerisindeyse lokal (yerel) olarak entropi artışına karşı koyulabiliyor. Bu da, düzensizliğe giden sistem içerisinde düzenli lokaliteler ve sistemler oluşmasını sağlıyor. Yıldızların doğumları ve ölümleri, galaksilerin oluşumu ve yıkımı, canlılığın başlangıcı ve sonu, yaşamın kendisi ve ölüm, entropinin lokal etkisinden ibarettir. 

Bu yazıda, entropiye eğlenceli bir bakış atılıyor. Elbette kültürel evrim insanın bir gerçeğidir. Ve kültürümüz içerisinde yarattıklarımız, yasaları eğip bükmemize neden olmaktadır. Entropi her zaman artacaktır; ancak annelerimizin kızmasına enerji harcayarak engel olmak, entropiye boyun eğmekten daha tercih edilirdir.

Entropiyle İlgili Eğlenceli Örnek, Ne Kadar İsabetli?

Ne yazık ki entropi için sıklıkla kullanılan "düzen" ve "düzensizlik" analojileri bu tarz makro-dünya örnekleri için pek gerçekçi değil. Çünkü bizim kültürel düzen ve düzensizlik algımızla birebir örtüşmüyor.

Örneğin elinizde 50 tane, artık ihtiyacınız olmayan boş turşu bidonu olsun. Bu bidonları odanıza düzenli bir şekilde, her biri yerdeki bir kare parkeye gelecek şekilde yerleştirirseniz, bu düzenleme onları rastgele bir şekilde çöp kutusuna attığınızda oluşacak olan düzenlemeye göre çok daha "düzenli" olacaktır (yani entropisi düşük olacaktır). Ancak bu şekilde yerde turşu bidonları olan bir odaya girdiğinizde, o odanın düzenli olduğunu düşünmezsiniz. Halbuki artık ihtiyaç olmayan turşu bidonlarını çöp kutusuna atan birinin odası çok daha düzenli olarak algılanacaktır. Çünkü bizim kültürel olarak edidiğimiz düzen algımız, fiziksel entropi kavramıyla birebir örtüşmemektedir.

Dahası, eğer ki aileniz de entropiden birazcık anlıyorsa, sizi kendi silahınızla vurabilecektir. MIT'de karmaşıklık teorisyeni olarak çalışan Scott Aaronson şöyle diyor:

Eğer ailenize bunu söyleyecek olursanız, onlar da gayet haklı bir şekilde odanızın düzensizliğinin sizin en başında odanızın düzensizleşmesine izin vermenizden kaynaklandığını, yani entropisinin bu nedenle arttığını, dolayısıyla bunu bir daha asla yapmamanızı söyleyebilecektir.

Ayrıca genelde entropiden bahsederken söz ettiğimiz termodinamik entropidir. Ancak odamızın termodinamik entropisi ise, odanın düzenli olmasından doğan entropi algısı aynı şeyler değildir. Örneğin odanız ne kadar düzenli olursa olsun, gece bitip de Güneş yüzünü gösterdiği için oda sıcaklığınız artmaya başladığında, odanızın termodinamik entropisi artacaktır. Benzer şekilde, odanızın içine doğru ve dışına doğru olan kütle akışı ve enerji akışı ile durmaksızın devam eden kimyasal tepkimeler de entropiyi sürekli olarak değiştirecektir.

Yani entropi enerji ile ilişkili bir kavram olsa da, enerjinin aksine entropi, fizik yasalarıyla korunması gereken bir kavram değildir. Entropinin korunmazlığı, termodinamiğin 2. yasası ile dikte edilir ve bu yasa, entropi üretiminin daima negatif olmayan bir sayı olmak zorunda olduğunu söyler. Termodinamik yasaları hakkında daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Ama tüm bunlar, örneğin tamamen hatalı olduğu anlamına da gelmiyor. Uri Bram ile yaptığı bir röportajda, CalTech Üniversitesi'nde fizikçi Sean Carroll şöyle diyor:

Verilen örnek özünde doğrudur ama tabii ki bir hesap kitap yaptığımı da söyleyemem. Termodinamiğin ikinci yasası entropinin daima arttığını söylüyor; ancak ne hızda arttığını söylemiyor. Kabaca söyleyecek olursak, herhangi bir şey yaptığınızda - ki bu bir e-posta yazmak veya odanızı toplamak olabilir - hiçbir şey yapmadığınız bir duruma nazaran entropi biraz daha hızlı artacaktır.