Eski Bir Deprem Ganj Nehri'nin Yatağını Değiştirdi!

Yeni jeolojik kanıtlar, Hindistan'ın Ganj Nehri'nin yaklaşık 2.500 yıl önce uzak ancak büyük bir deprem nedeniyle aniden yer değiştirdiğini gösteriyor.

Bu tür değişiklikler son zamanlarda diğer nehirlerde sadece nehnin yukarı kısmında gözlemlenmişti. Bu antik Ganj kayması, nehrin Bengal Körfezi'ne döküldüğü yerden yaklaşık 200 kilometre uzaklıktaki deltada meydana geldi. Günümüzde diğer nehirlerin benzer kaymalarından kaynaklanan seller, dünya çapında nehir deltalarındaki modern şehirlerde yaşayan insanları tehdit edebilir.

Nehirler doğal olarak yollarını değiştirirler özellikle düz deltalarında. Bu bölgelerde biriken tortular nehrin akış yönünü değiştirebilir. Hollanda'daki Wageningen Üniversitesi Araştırma Merkezinde jeofizikçi olan Elizabeth Chamberlain, rotadaki değişikliklerin yıllardan yüzyıllara yayılan zaman dilimlerinde kademeli olarak gerçekleşebileceğini söylüyor.

Chamberlain, bir nehir yatağı değiştiğinde eski kanal zamanla çökeltilerle dolabileceğini ancak genellikle eski kanalın izlerinin kalacağını belirtiyor. Ganj Deltası'nın uydu görüntülerini incelerken Chamberlain ve ekibi, şimdiki Ganj'dan yaklaşık 45 kilometre uzaklıkta hilal şeklinde hafif bir çöküntü fark etti. Bu çöküntü yer yer 2 kilometre genişliğe ulaşıyor ve onlarca kilometre boyunca uzanıyordu. Araştırmacılar, bu izin bir zamanlar Ganj'ın ana kollarından biri olabileceğini düşünüyor. 2018'de yapılan saha çalışmasında ekip, çöküntüyü yerinde kontrol etmeye ve tarihlendirme için örnekler almaya karar verdi.

Araştırmacılar eve dönerken açık bir çukurla karşılaştılar; birisi ertesi gün suyla doldurmayı planladıkları bir gölet için toprağı kazmıştı. Araştırmacılar, çukurun bir tarafında, sismit olarak bilinen bir tür tortu olan, daha koyu yatay çamur katmanlarının içine gömülü açık renkli kumdan oluşan belirgin, büyük ölçüde dikey bantlar tespit etti

Bu oluşumlar, aslında eski kum volkanlarının kalıntılarıdır. Uzak bir depremin sarsıntıları, yeraltındaki sulu kum tabakasını sıkıştırır. Bunun sonucunda, basınç altındaki bu çamurlu karışım, üstteki çamur katmanlarını yararak yüzeye doğru fışkırır.

Fayetteville'deki Arkansas Üniversitesi'nde sedimantolog olan ve yeni çalışmaya katılmayan John Shaw, şöyle söylüyor:

Bazen "kum darbeleri" olarak adlandırılan bu özelliklerin deprem dışında açıklanmasının çok zor. Bunlar sebepsiz yere oluşmaz.

Chamberlain ve meslektaşları, 17 Haziran'da Nature Communications dergisinde yayınlanan raporlarında, püsküren kumların genişliğine, üstteki sedimentlerin derinliğine ve en yakın büyük fay hattına olan mesafeye (180 kilometreden fazla) dayanarak, sismitleri oluşturan depremin büyüklüğünün muhtemelen 7 ile 8 arasında olduğunu belirtiyorlar.^[1]

Sismitlerdeki kum tanelerinin analizleri, bu eski depremin yaklaşık 2.500 yıl önce gerçekleştiğini gösteriyor. Ancak Chamberlain, bu depremin yazılı bir kaydı bulunmağını söylüyor. Araştırma ekibi, nehir yatağında biriken en alt ve dolayısıyla en eski çamur katmanlarının, sismitlerin oluştuğu dönemle aynı zamana denk geldiğini tespit etti. Bu da depremin, nehrin yön değiştirmesiyle ilişkili olduğunu düşündürüyor. Chamberlain şöyle devam ediyor:

Bugün benzer bir depremden kaynaklanan bir nehir kaymasının neden olacağı sel, Hindistan ve Bangladeş'te Illinois büyüklüğündeki bir alanda yaşayan 170 milyon kişiye kadar tehdit oluşturabilir. Bu delta bölgesinde altyapının büyük bir kısmı, nehirlerden çıkarılan ve yakındaki taşkın yataklarının üzerinde bir miktar yükseklik sağlamak için yığılan tortu yığınları üzerine inşa edilmiş. Bu da başka bir sarsıntı turu meydana geldiğinde ve meydana geldiğinde onu son derece savunmasız yapıyor. Böyle bir risk, iklim değişikliği nedeniyle yükselen deniz seviyeleriyle birlikte gelen sel basan deltaların tehditlerini artırıyor.

Shaw'a göre bu büyük bir endişe kaynağı. Shaw sözlerini bir soruyla bitiriyor:

Deneyimlemediğiniz olayları nasıl öngörür ve hazırlanırsınız?