Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Zihin Gezinmesi Nedir? Nasıl Önlenir? Zihnin Yapılan İşten Uzaklaşması Bir Avantaj mı, Yoksa Dezavantaj mı?

5 dakika
8,710
Zihin Gezinmesi Nedir? Nasıl Önlenir? Zihnin Yapılan İşten Uzaklaşması Bir Avantaj mı, Yoksa Dezavantaj mı? NY Mag
Podcast
9:33
Altay Kenger
Seslendiren
68
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Zihin gezinmesi (İng: "mind wandering"), dikkatin genellikle dış dünya ile ilişkili olan bir dizi düşünceden, bireyin kendi ürettiği içeriğe doğru yer değiştirmesini anlatmak için kullanılan terimdir. Zihin gezinmesi sırasında ortaya çıkan düşünceler, genellikle dış dünyadaki uyaranlar ya da yapılmakta olan eylem ile ilişkisizdir.

Genellikle, yapılmakta olan aktivite ya da eylem monoton ise ve belirgin bilişsel performans gerektirmiyorsa zihin gezinmesi durumuna girilebilmektedir. Çoğunlukla geçmiş ya da gelecek ile ilgili düşünceler, kişinin kendi ya da başkaları ile ilgili düşünceleri veya bunların karışımı zihin gezinmesinin içeriğini oluşturabilmektedir. Genellikle istemsiz olduğu düşünülse de, istemli olarak da zihin gezinmesi durumuna girilebilir, örneğin can sıkıntısı ile baş etmek için istemli olarak düşüncelere dalınması gibi.

Zihnin bu özelliği ile ilgili yapılan bilimsel çalışmalar 2000'li yıllardan itibaren, özellikle bilişsel nörobilim alanının gelişmesi ile birlikte hız kazanmıştır ve varsayılan mod ağının (İng: "default mode network") keşfi ile birlikte, bu nöronal aktiviteler zihin gezinmesi ile bağlantılandırılmıştır. Ancak sonrasında yapılan çalışmalar gözden geçirildiğinde, sadece varsayılan mod ağ bölgelerinin değil, frontoparietal yürütücü kontrol ağı (İng: "frontoparietal executive control network") ile ilişkili bölgelerde de nöral aktivasyon değişimi olduğu görülmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Zihin Gezinmesi Durumu, Deneyler ile Objektif Olarak Nasıl Gözlenebilir?

Zihin gezinmesi fenomeninin bilimsel olarak araştırılmasında çeşitli güçlükler bulunmaktadır. Bunlardan ilki, bu düşüncelerin kendiliğinden ortaya çıkması ve direkt olarak zihin gezinmesi durumuna girmeyi sağlayacak bir aracın bulunmamasıdır. İkincisi, kişinin kendisi tarafından üretilen bu düşüncelerin, dışarıdan bakıldığında fark edilememesi, yani içsel bir deneyim olmasıdır. Üçüncüsü ise, zihin gezinmesi ile ilgili yapılan ölçümlerin öz değerlendirmeye bağlı olmasıdır.

Tüm bu nedenlerle zihin gezinmesini bilimsel olarak araştırmak zor olsa da, araştırmacılar bu güçlükleri aşmak adına bazı yöntemler geliştirmektedir. Örneğin, bazı deneylerde, kişinin psikolojik durumunu ya da deneyde verilen görevin zorluğunu değiştirerek zihin gezinmesinin tetiklenmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. Bir başka yöntem, daha önceki çalışmalarda zihin gezinmesi durumu ile ilişkilendirilmiş olan göz hareketleri ya da göz bebeği genişlemesi gibi bedensel durumların, elektroensefalografi kayıtlarındaki değişimlerin veya işlevsel manyetik rezonans görüntüleme yoluyla gösterilmiş nöral aktivasyon değişimlerinin kullanılmasıdır. Son olarak, çeşitli dezavantajları olsa da, katılımcının deney sırasında çeşitli aralıklarla ya da deney sonrasında kendi zihin gezinmesi durumları ile ilgili yaptıkları öz değerlendirmelerin toplanmasıdır.

Zihnin Gezindiğinin Farkına Varmak

Zihin gezinmesi ile ilgili bir başka ilginç konu, kişinin bu zihin durumu ile ilgili farkındalığı durumudur. Örneğin, kişi bir kitap okurken, birden aslında bir süredir başka düşüncelere daldığını, yani zihin gezinmesi durumunda olduğunu fark edebilir. Kişinin dikkatini kendi düşünceleri ve zihinsel durumu üzerine yönlendirebilme becerisi için meta-farkındalık (İng: "meta-awareness") terimi kullanılmaktadır. Kişi, zihin gezinmesi durumuna geçtiğinin farkında olabilir ya da olmayabilir.

Tabii ki, bunun günlük hayata yansımaları olmaktadır. Örneğin, farkında değilken yaşanan zihin gezinmesi durumu, o sırada yapılan eylem ya da görevdeki performansta daha fazla düşme ile, daha çökkün duygudurum ile, sürücülerde artmış kaza riski ile ilişkili bulunmuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Zihin Gezinmesi Durumu Nasıl Ortaya Çıkar?

Zihin gezinmesi durumunun nasıl ortaya çıktığını anlamak için önce, bu durumun kişiye getirdiği sonuçları değerlendiren 2 önemli hipotezi anlamak faydalı olabilir. Birinci hipotez, bağlam düzenleme hipotezi (İng: "context regulation hypothesis"), dış durum ya da şartların zihin gezinmesi ile ilişkili olduğunu savunur. Kişinin dışındaki dünyaya dikkatini vermesini gerektiren bir uyaranın olmadığı durumlarda daha çok ortaya çıkması ve ortaya çıktığında dikkat gerektiren görevlerde performansın düşmesine neden olması bu görüşü desteklemektedir. İkinci hipotez ise, içerik düzenleme hipotezidir (İng: "content regulation hypothesis"). Bu görüşe göre, zihin gezinmesi durumunun sonuçları, kişinin deneyiminin içeriğinin değerlendirilmesi ile anlaşılabilir. Depresyon ile geçmişle ilgili zihin gezinmesinin ilişkili bulunması, çeşitli başka içerikli düşüncelerin pozitif duygudurum ile ilişkilendirilmesi bu görüşü destekleyen bulgular arasındadır.

Yapılan araştırmalar, zihin gezinmesi durumu sırasında dış uyaranlara karşı oluşan nöral yanıt büyüklüğünde azalma ortaya çıktığını göstermektedir. Bu da yapılan görevlerde zihin gezinmesi durumuna girildiğinde performansın düşmesine bir açıklama olabilir. Dikkat dışsal girdiler yerine içsel girdilere yönelmektedir. Zihin gezinmesi durumuna girildiğinde genellikle geçmiş ya da gelecekle ilgili düşünceler oluşturulmakta, bir nevi zihinsel bir zaman yolculuğu yapılmaktadır. Bu düşüncelerin ortaya çıkmasında epizodik bellek sisteminin rolü olabileceği düşünülmektedir ve beyin görüntüleme çalışmaları ile bu görüş desteklenmektedir. Duygulanım ya da duygudurum süreçlerinin de kişinin zihin gezinmesi durumu sırasında ortaya çıkarılan düşünceleri etkilediği bilinmektedir.

Peki, dikkatin içe yönelmesi ve kişinin de bellek ve duygudurum etkisi altında düşünceler üretmesi süreçleri nasıl koordine edilmektedir? Kişiler, dış çevrenin gerektirdiklerine göre, yürütücü kontrol ile dikkatini dışa ya da içe yönlendirebilir. Örneğin, yürütücü kontrol becerileri yüksek olan kişiler, dikkat gerektiren bir görev sırasında görevle ilişkisiz düşünceleri sınırlayabilmektedir. Koordine etmekte bir başka beceri de, meta-biliş (İng: "meta-cognition") olarak tanımlanan, biliş durumu üzerinde düşünebilme yeteneğidir. Başka bir deyişle, zihin gezinmesi durumu üzerindeki farkındalık yeteneğidir.

Zihin Gezinmesi Bir Avantaj mı yoksa Dezavantaj mı?

Zihin gezinmesi durumunun insanlara getirdiği avantajları da dezavantajları da bulunmaktadır. Dezavantajlar arasında, daha önce de ifade edildiği gibi, zihin gezinmesi durumu dikkat gerektiren bir görev sırasında performansı olumsuz etkileyebilmektedir. Bunun yanında, geleceği planlama, bir hedefe ulaşırken ortaya çıkabilecek engelleri tahmin etme, sosyal problemleri çözme, yaratıcılık, deneyimleri anlamlandırma ve zihinsel bir mola görevi görme gibi olumlu yanları olduğu düşünülmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Zihin Gezinmesinin Psikiyatrik Hastalıklar İçin Anlamı

Zihin gezinmesi söz konusu olduğunda akla gelen ilk psikiyatrik hastalık dikkat eksikliği ve hiperaktivite (DEHB) bozukluğudur. DEHB tanısı olan bireylerin aşırı ve spontan bir şekilde zihin gezinmesi durumuna girdikleri bilinmekte ve zihin gezinmesini kontrol etme becerisinin eksikliğinden muzdarip oldukları öne sürülmektedir. Yapılan bazı çalışmalar, daha önce de belirtildiği üzere depresyon ile önemli ilişkilerini ortaya koymaktadır. Depresyon belirtilerinin şiddeti, özellikle farkında olunmadan ortaya çıkan zihin gezinmesi ile ilişkili olduğu ortaya konmuştur. Zihin gezinmesi, depresyonun belirtilerinden biri olan ruminasyonu (devamlı ve tekrarlayıcı nitelikte, genellikle negatif içerikli ve yargılayıcı düşüncelerin olması) ortaya çıkarabilmektedir. Zihin gezinmesinin ayrıca anksiyete ile de ilişkili olduğu, borderline kişilik bozukluğunda arttığı gösterilmiştir.

Zihin Gezinmesinin Olumsuz Etkilerini Kontrol Etmek İçin Yapılabilecek Bir Şey Var mı?

Zihin gezinmesini kontrol etmek için literatürde çeşitli öneriler bulunmaktadır. Farkındalık eğitimlerinin, yani şu ana odaklanma becerisini arttırmanın bu olumsuz etkileri giderme konusunda etkili olduğu bilinmektedir. Ayrıca, meta-farkındalık, yani düzenli olarak zihin içeriğini kontrol etmenin fayda sağlayabileceği düşünülmektedir.

Meditasyonun da hem meta-farkındalığı arttırarak, hem dikkat ve duygu düzenlenmesi üzerindeki etkileri ile olumlu katkısı olabileceği öne sürülmektedir. Eğer zihin gezinmesi durumundan kaçınmak isteniyorsa, dikkat gerektirecek bir aktiviteyle uğraşmak, bir yöntem olarak önerilmektedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
34
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 28
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 15
  • Muhteşem! 12
  • Merak Uyandırıcı! 11
  • İnanılmaz 8
  • Umut Verici! 7
  • Bilim Budur! 5
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 06/12/2024 05:07:59 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11129

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Üreme
Nobel Ödülü
Veri
Onkoloji
Mavi
Parçacık
Ahlak
Dışkı
Kalp
Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cmb)
Öne Çıkan
Gıda Güvenliği
Kanser Tedavisi
Maske Takmak
Balıklar
Nobel
İklim
Akıl
Model
Sars
Yapay
Covıd-19
Dünya Sağlık Örgütü
Şempanzeler
Yapay Zeka
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Ç. Bozdağ, et al. Zihin Gezinmesi Nedir? Nasıl Önlenir? Zihnin Yapılan İşten Uzaklaşması Bir Avantaj mı, Yoksa Dezavantaj mı?. (7 Kasım 2021). Alındığı Tarih: 6 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11129
Bozdağ, M. Ç., Bakırcı, Ç. M. (2021, November 07). Zihin Gezinmesi Nedir? Nasıl Önlenir? Zihnin Yapılan İşten Uzaklaşması Bir Avantaj mı, Yoksa Dezavantaj mı?. Evrim Ağacı. Retrieved December 06, 2024. from https://evrimagaci.org/s/11129
M. Ç. Bozdağ, et al. “Zihin Gezinmesi Nedir? Nasıl Önlenir? Zihnin Yapılan İşten Uzaklaşması Bir Avantaj mı, Yoksa Dezavantaj mı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 07 Nov. 2021, https://evrimagaci.org/s/11129.
Bozdağ, Meltem Çınar. Bakırcı, Çağrı Mert. “Zihin Gezinmesi Nedir? Nasıl Önlenir? Zihnin Yapılan İşten Uzaklaşması Bir Avantaj mı, Yoksa Dezavantaj mı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, November 07, 2021. https://evrimagaci.org/s/11129.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close