Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Zaman Fiziksel Bir Gerçeklik mi, Yoksa Sadece Bir İllüzyon mu?

Zaman, Fiziksel Bir Gerçeklik Olmayabilir!

Zaman Fiziksel Bir Gerçeklik mi, Yoksa Sadece Bir İllüzyon mu?
4 dakika
17,282
Tüm Reklamları Kapat

Günlük yaşamlarımızda karşılaştığımız tüm baskıların dışında, zamanın doğasının en derin etkiye sahip olduğuna şüphe yok. Günlerimiz, haftalarımız, aylarımız ve yıllarımız geçtikçe, zaman geçmişten şimdiye ve geleceğe doğru gidiyor ve başka hiçbir yöne gitmiyor. Fakat Evren'imizi yöneten fiziğe göre aynı şeyler, zamanın gittiği yönden bağımsız olarak gerçekleşmektedir. Üstelik şimdi fizikçiler, kütleçekiminin, Evren'imizde bulunan her nesneyi ileri bir yöne zorlayacak kadar güçlü olmadığını öne sürüyorlar. O halde bildiğimiz şekliyle zaman gerçekten var mı, yoksa bunu biz mi uydurduk? Öncelikle, "zamanın oku" denen kavram hakkında biraz hafızamızı tazeleyelim. 

Zamanın ileri yönlü oku sayesinde gençler yaşlanır ve geçmiş, şimdiki zamana evrilir (şimdiki zaman da aslında bir zamanların "geleceği" idi) . Çırptığınız yumurtaları eski haline getiremezsiniz ve kırık bir bacağa "Ctrl+Z" (bilgisayarda "geri al" kısayol tuşları) yapamazsınız. Peki bir saniyeliğine kendi bakış açımızı unutursak ve uzaklaşıp Evren'e bir bütün olarak bakarsak, söyleyebileceğimiz kadarıyla, Evren'in davranışını yöneten tek şey fizik kanunlarıdır. Sorun şu ki, bu kanunların biri dışında hepsi, zaman bakımından tamamen çift taraflı olarak düşünülür; yani zaman ister ileriye ister geriye gitsin, aynı sonuçlar meydana gelecektir. Lee Billings, Scientific American için şöyle yazıyor:

Tüm Reklamları Kapat

Newton'un kütleçekim kanunu, Maxwell'in elektrodinamik kanunu, Einstein'in özel ve genel görecelik kanunu veya kuantum mekaniği kanunu olsun, Evren'imizi en iyi şekilde tanımlayan bütün denklemler zaman ileri veya geri doğru aktığında mükemmel şekilde çalışırlar.

Evren'deki bu 'çift taraflı zaman" niteliğinin bir örneği de, kütleçekim gücüne göre, bir yıldızın yörüngesinde dolaşan bir gezegenin takip ettiği yoldur. Brendan Cole, 2016'nın başlarında bize şöyle açıklamıştır: 

Zaman ister ileri ister geri gitsin, gezegen yörüngeleri tamamen aynı yolları takip ederler. Tek fark, yörüngenin yönüdür.

O halde zaman öznel midir? Einstein'ın özel görecelik kuramının söylediği şey bu olabilir, fakat "termodinamiğin ikinci kanunu" olarak adlandırılan "küçük" bir detay daha var. 

Tüm Reklamları Kapat

Termodinamiğin ikinci kanununa göre, zaman geçtikçe, Evren'deki düzensizlik miktarı (veya entropi) daima artacaktır. Bu durum, şu çırpılmış yumurtalara kadar gider; bir kez düzensiz hale geldiklerinde geri gidemez ve belirli bir sisteme uygulanmış olan düzensizlik miktarını azaltamazsınız. Cole şöyle açıklıyor: 

Bu sebeple fizikçiler, zamanın okunun kaynağı olarak ikinci kanun üzerinde gönülsüzce anlaşmaya varmışlardır: bir şey olduktan sonra düzensizliğin daima artması lazımdır ve bu da zamanın sadece bir yönde hareket etmesini gerektirir.

Bütün bunlar size biraz karmaşık gelmeye başlayabilir, çünkü öyleler.

Şimdi pek çok fizikçi, kütleçekim yeterince küçük parçacıkları birbiriyle etkileşime soktuğu zaman ileri yönlü zaman okunun ortaya çıktığından ve düzensizliğin arttığından şüpheleniyor. Bu küçük parçacıklar çok daha büyük şeylerle sadece bir kez etkileşime girmeye başladığında, kanunlar daha yönsüz bir Evren lehine değişir. Fakat bunun olması için düzensizliğin artmış olması gerekir, yani Evren şimdi olduğundan daha düzenli şekilde başlamış olmalıdır; bazı fizikçiler, zamanın ileri, geri, yana aktığı paralel evrenlerin bulunduğunu ileri sürerek bunu açıklamaya çalışmışlardır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

İki fizikçi, çağdaş bilimdeki en büyük bilinmezlerin birinin kaynağına inmeye çalışarak, kütleçekimin tüm bu çılgınlığın ardındaki güç olduğu varsayımını sınamaya karar vermişlerdi. Parçacıkların, zamanın oku tarafından yönetilmekten, Evren'in yönsüz kanunları tarafından yönetilmeye geçtiğinin düşünüldüğü nokta, uyumsuzlaşma olarak biliniyor. Nick Stockton'ın Wired'a açıkladığı üzere, uyumsuzluğu açıklayan en belirgin varsayım Wheeler-DeWitt denklemidir ve kütleçekim sayesinde kuantum ile klasik mekanik arasındaki bağlantı noktalarını tahmin eder. Fakat Harvard Üniversitesi'nden Dmitry Podolsky ve Astellas Küresel İyileştirici Tıp başkanı Robert Lanza, Wheeler-DeWitt denklemi üzerinden kütleçekim ölçümleri yürüttüler ve matematik uygulandığında, denklemin, ileri doğru giden zaman yönünün gerçekte nasıl ortaya çıktığını açıklamadığını buldular. Aslında, elde ettikleri sonuçlara göre kütleçekimin etkileri, evrensel bir zaman okunun sebebi olmak için çok yavaş şekilde devreye giriyordu.

Stockton'un belirttiği üzere, eğer kütleçekim, moleküller daha büyük bir şeye doğru 'uyumsuzlaştıkça' bunların arasındaki etkileşimi muhafaza etmek için çok zayıf kalıyorsa, onları aynı ve zamansal yöne doğru itecek kadar güçlü olamayabilirdi. Lanza, Discover için şöyle yazıyor: 

Tezimiz gösteriyor ki, zaman geçmişten geleceğe doğru geçerek yalnızca 'orada' var olmuyor, bunun yerine, gözlemcinin deneyimlemiş olduğu olaylar hakkında bilgi saklama yeteneğine bağlı, gelişen bir nitelik olma özelliği taşıyor.

Bu durum, zamanın okunun öznel olduğunu ve gözlemci, yani bizler tarafından belirlendiğini öne sürüyor. Lanza, Wired'a şöyle konuşuyor: 

Einstein, görecelik üzerine olan tezlerinde, zamanın gözlemci için göreceli olduğunu göstermişti. Bizim tezimiz bunu bir adım öteye taşıyarak, aslında gözlemcinin zamanı oluşturduğunu savunuyor.

Fikir elbette tartışmalı. Çünkü UC Berkeley'de bir fizikçi olan ve çalışmada yer almayan Yasunori Nomura, ikilinin uzayzaman kumaşını göz önüne alamadıklarını ve kimsenin gerçek olduğundan emin bile olmadığı bir özelliği, 'gözlemci zamanını', denkleme katmak zorunda kaldıklarını belirtiyor. Nomura şöyle söylüyor: 

Cevap, zaman kavramının, sisteme gözlemci dahil edilmeden matematiksel olarak tanımlanabilip tanımlanamayacağına bağlı.

Eğer Evren'deki zamanın tuhaflığını açıklamak istiyorsak, henüz o noktaya gelmedik fakat Lanza ile Podolsky'nin ileri sürdüğü üzere, belki bir şeyi kaçırıyor olabiliriz. Ayrıca araştırmacıların 2016'nın başlarında öne sürdüğü üzere, bu şey karanlık enerji olabilir mi?

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
48
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 23
  • İnanılmaz 19
  • Merak Uyandırıcı! 16
  • Muhteşem! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 6
  • Bilim Budur! 4
  • Korkutucu! 4
  • Umut Verici! 3
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 16:06:33 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4661

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Crew, et al. Zaman Fiziksel Bir Gerçeklik mi, Yoksa Sadece Bir İllüzyon mu?. (30 Ekim 2016). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4661
Crew, B., Zaloğlu, O., Bakırcı, Ç. M. (2016, October 30). Zaman Fiziksel Bir Gerçeklik mi, Yoksa Sadece Bir İllüzyon mu?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/4661
B. Crew, et al. “Zaman Fiziksel Bir Gerçeklik mi, Yoksa Sadece Bir İllüzyon mu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Ozan Zaloğlu, Evrim Ağacı, 30 Oct. 2016, https://evrimagaci.org/s/4661.
Crew, BEC. Zaloğlu, Ozan. Bakırcı, Çağrı Mert. “Zaman Fiziksel Bir Gerçeklik mi, Yoksa Sadece Bir İllüzyon mu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Ozan Zaloğlu. Evrim Ağacı, October 30, 2016. https://evrimagaci.org/s/4661.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close