Uzayda ve Ay'da Tarım Yapılabilir mi?

Uzayda Neden Tarım Yapılır?

''Yer çekiminin çok az olduğu bir ortamda nasıl tarım yapılabilir?''

Bu soru uzun yıllardır SpaceX, Virgin Orbit ve Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) gibi uzay kurumlarının önemli projelerine yön vermiştir. Çünkü bir araştırma için uzaya gönderilen astronotların bir öğünlük yemekleri bile 7500 doların üstünde bir fiyata mal olmaktadır. Uzay görevlerine kaç astronot gönderildiğini ve bu astronotların ne kadar süre uzayda bırakıldığını hesaba dahil edince ortaya çok büyük bir mali yük çıkıyordu ve bu durum projelerin sürdürülebilirliğini büyük ölçüde etkiliyordu. Bu yüzden uzay daireleri tarafından "uzayda tarım" (space farming) projeleri öne sürüldü.

Uzayda Tarım Projeleri Nasıl Yürütülüyor?

Yetiştirilecek bitkilere ve uzay koşullarına bağlı olarak Uluslararası Uzay İstasyonunda (ISS) uzaya gönderilen mekiklerde topraksız tarım uygulamaları yürütülmektedir. Topraksız tarım uygulamalarında bitkilerin ihtiyacı olan besinler sıvılaştırılmış gübreler ile sağlanmaktadır. Bu uygulamalarda bitki kökleri su kültürlerinde yetiştirilebildiği gibi sadece ışık yardımı ile havada da durdurulabilmektedir.

İnside Science

Uzayda, su kültürlerinde bitkilerin kökü yetiştirilemeyeceğinden ışık yardımı ile kökler havada tutulmaktadır. Bitkilerin köklerinin ne tarafa uzayacağı uzay mekiğinin hareket doğrultusuna ve ışık kaynağının yönüne bağlıdır. Bitkilerin ihtiyacı olan besinler ise astronotların idrarları ile karşılanmaktadır. Aşağıdaki videoda uzayda tarım uygulamaları ile ilgili daha detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz. (Videonun 6 dakika 20. saniyesinden sonra Euronews'in "Destination Mars" isimli programı başlamaktadır.)

Ay'da Tarım Yapılabilir mi?

Toprağa bağlı tarım uygulamalarında toprağın besin ögeleri açısından zengin olması çok önemlidir. Bunun için toprakta ayrıştırıcı ve dönüştürücü bakteriler olması gerekmektedir. Ancak Ay'da oksijen olmadığından bu bakteriler yaşayamaz. Ayrıca bitki kökleriyle simbiyotik bir ilişki kurarak bitkinin kök sisteminin gelişmesini ve ihtiyacı olan fosfat, nitrojen ve su gibi mikro besin ögelerine ulaşmasını sağlayan mantarlar da bulunmaz. Bu tip simbiyotik ilişki kurabilen mantarlara mikoriza ismi verilir. Kelime, ''mantar-kök'' anlamına gelir ve bitkilerin yaklaşık %95'inde bulunur.

Mikoriza tipi bir mantarın, bitkinin kökü ile simbiyotik bir ilişki kurması, bitkinin kökünden dışarı strigolakton (strigolactone) olarak bilinen bir fitohormonun eksudasyonuna, yani gözeneklerden atılmasına bağlıdır. Strigolakton, uzun yıllardır parazit (asalak) bitkiler için çimlenmeyi uyarıcı bir hormon olarak biliniyordu ancak son birkaç yıldır bu tanım değişti ve bitkinin beslenmesi için çok yararlı bir hormon olduğu anlaşıldı.

University of Zurich

Zürih Üniversitesinden Lorenzo Borghi ve Lucerne Uygulamalı Bilimler ve Sanat Üniversitesinden Marcel Egli'nin başkanlığında kurulan bir araştırma grubu, sentetik olarak strigolakton üreterek Ay yüzeyinde tarım yapmak için bir çalışma yürütüyor. Lorenzo Borghi, araştırma ile ilgili olarak şunları söyledi:

Uzayın zorlayıcı koşullarında domates ya da patates gibi ürünler yetiştirebilmek için, bir mikoriza formuna ihtiyacınız vardır. Bizim buluşumuz Dünya'da yetiştirdiğimiz bitkileri uzayda da başarılı bir şekilde yetiştirmek için bir yol açmış olabilir.