Yıldızlar kütle kaybetmelerine rağmen nasıl genişliyorlar sorusunun cevabı yıldızların yaşam evreleri ile ilgilidir. Yıldızlar, kütle çekimi etkisi altında bir araya toplanan ve sıkışan maddenin merkezinde başlayan füzyon reaksiyonları sonucu oluşur ve enerji üretir. Füzyon reaksiyonları sırasında yıldızlar kütle kaybeder. Yıldızların ömürleri kütle miktarına bağlıdır. Kütlesi küçük olan yıldızların ömürleri büyük olanlara göre çok daha fazladır.
Kütlesi 1 - 5 Güneş kütlesi kadar olan yıldızlar, füzyon reaksiyonları sonucunda hidrojen yakıtını tükettiklerinde kızıl dev evresine girerler. Bu evrede yıldızın merkezi yoğunlaşır ve sıcaklaşırken dış katmanları genişler ve kırmızılaşır. Kızıl dev evresinde yıldız, büyük miktarlarda kütle kaybeder ve sonunda çekirdeği açığa çıkar. Çekirdek etrafında genişleyen bir kabuk oluşur. Buna gezegenimsi bulutsu denir. Çekirdek ise etrafa ışık vermeye devam eder. Buna beyaz cüce denir. Beyaz cücelerin hacmi yaklaşık Dünya’nın dört katı kadar, kütlesi ise Güneş kadardır. Beyaz cüce olarak son zamanlarını yaşayan yıldızın zamanla enerjisi tamamen tükenir ve artık etrafına ışık veremez hale gelir. Yıldızın bu son safhasına siyah cüce denir.
Kütlesi 5 Güneş kütlesinden büyük olan yıldızlar ise füzyon reaksiyonları sonucunda hidrojen yakıtını tükettiklerinde süper dev evresine girerler. Bu evrede yıldızın merkezi yoğunlaşır ve sıcaklaşırken dış katmanları çok daha fazla genişler ve kırmızılaşır. Süper dev evresinde yıldız, iç içe füzyon reaksiyonları başlatarak daha ağır elementler oluşturur. Bu süreç demir ile son bulur. Demir atomlarının elektronları ve protonları birleşerek nötronlara dönüştüğünde yıldızın merkezi çöker ve büyük bir patlama ile dış katmanlar uzaya fırlatılır. Buna kocayeni denir. Kocayeni patlaması sonucunda geriye kalan çekirdek ise çok yoğun bir nötron yıldızına veya çok büyükse bir kara deliğe dönüşür.
Özetle, yıldızlar kütle kaybetmelerine rağmen nasıl genişliyorlar sorusunun cevabını vermek için yıldızların yaşam evrelerini bilmek gerekir. Küçük kütleli yıldızlar kızıl dev, beyaz cüce ve siyah cüce evrelerinden geçerken genişlerken, büyük kütleli yıldızlar süper dev ve kocayeni evrelerinden geçerken genişler.
Kaynaklar
- A. Yılmaz. Yıldızların Yaşam Döngüsü - Fizik. Net. Tr. (14 Nisan 2015). Alındığı Tarih: 2 Mayıs 2023. Alındığı Yer: Doktor Fizik | Arşiv Bağlantısı
- M. Bayar, et al. Yıldız Nedir? Yıldızlar Nasıl Doğar, Nasıl Evrimleşir Ve Nasıl Ölür? Hertzsprung Russell Diyagramı Ve Yıldız Türleri Nelerdir?. (14 Mayıs 2011). Alındığı Tarih: 2 Mayıs 2023. Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı