Hayır, bir erkek hayvan yavrunun kesinlikle kendisinden olup olmadığını bilmiyor. Ama türüne ve bağlama bağlı ipuçlarından paternite olasılığını çıkarıyor ve davranışını buna göre ayarlıyor. Yani mesele sihirli bir "tanıma" değil, olasılık yönetimi.
Peki bu çıkarımlar hangi ipuçlarından geliyor? Ben bunu beş başlıkta toparlıyorum:
- Zamanlama penceresi: Erkek, gruba giriş tarihi ile yavrunun yaşı ve türün gebelik süresini karşılaştırınca "babalık mümkün mü değil mi" diye hızlı bir filtre kuruyor. Devralımdan daha önce doğmuş çok küçük yavrular, çoğu senaryoda kendi yavrusu olamaz.
- Erişim ve çiftleşme geçmişi: Dişinin ovulasyon döneminde yanında olup olmama, yakın koruma (mate guarding) ve gözlenen çiftleşmeler, erkekte babalık ihtimalini arttıran ya da azaltan güçlü ipuçları.
- Tanışıklık/association kuralı: Bazı türlerde babalık, "doğum sonrası kim anne–yavruyla birlikte vakit geçiriyor?" gibi basit birliktelik kurallarıyla tahmin ediliyor. Doğumu ve ilk haftaları yakından takip eden erkek için babalık olasılığı yükseliyor.
- Koku ve fenotip eşleştirme: Özellikle kemirgenlerde koku imzaları üzerinden akrabalık/paterniteyle ilgili bilgi var. Bireyler kendi kokularını referans alarak (kendine-göndermeli fenotip eşleştirme; İng: self-referent phenotype matching) akrabalık derecesi hakkında çıkarım yapabiliyor; majör doku uyumluluk kompleksi (MHC) ile ilişkili koku ipuçları bunun biyokimyasal zemini.
- Dişi fizyolojisi ve sosyal sinyaller: Laktasyon durumu, dişinin kızgınlığa dönüş hızı ve gruptaki koalisyonlar erkek için "yatırım mı, saldırı mı?" kararını etkiliyor.
Neden bazı erkekler yabancı yavruları öldürmeye kalkıyor? Çünkü dişinin yavruyu kaybetmesi onu kısa sürede tekrar kızgınlığa sokuyor ve yeni erkeğin üreme şansını arttırıyor; bu, sosyal memelilerde gözlenen cinsel çatışmanın kaba ama etkili bir sonucu. Büyük ölçekli karşılaştırmalı analizler, erkek infanticidinin özellikle az sayıda erkeğin üremeyi tekelinde tuttuğu sistemlerde evrimleştiğini ve dişilerin çoklu eşleşme davranışının (paternite seyrelmesi) bu riski düşürdüğünü gösteriyor. Keza kapsamlı derlemelerde de erkeklerin "kesin bilgi"ye değil, bu tür olasılık ipuçlarına yaslandığı; dişilerinse paterniteyi bulanıklaştırma, koruyucu erkekle bağ kurma ve gruptan uzaklaşma gibi karşı-stratejiler kullandığı anlatılıyor.
Sonuç olarak da şunu net söyleyebilirim: Erkekler yavruların babalığını DNA testi kesinliğinde "bilmiyor"; türden türe değişen zamanlama, erişim, koku ve sosyal bağlam ipuçlarıyla babalık olasılığını tartıp davranıyorlar. Kesinlik değil, bağlama duyarlı ihtimal hesabı.
Kaynaklar
- Dieter Lukas; Elise Huchard. (2014). Sexual Conflict. The Evolution Of Infanticide By Males In Mammalian Societies. Science, sf: 841-844. doi: 10.1126/science.1257226. | Arşiv Bağlantısı
- Carel P. van Schaik; Charles H. Janson. (2000). Infanticide By Males And Its Implications. ISBN: 9780521772952. Yayınevi: Cambridge University Press.
