Şunu net söyleyeyim: Evet, yapay zekâlı robotlar pek çok meslekte görevlerin bir kısmını devralıyor, ama mesleklerin tamamını değil. Çünkü teknoloji bugün görevleri otomatikleştiriyor; meslek dediğimiz şeyse görevlerin, yargının, sorumluluğun ve ilişki kurmanın birleşimi. Görev-temelli ölçümler şu anda OECD ülkelerinde işlerin ortalama yaklaşık %9'unun yüksek otomasyon riski taşıdığını gösteriyor; geri kalanda insan-robot işbirliği öne çıkıyor.
Eğitim özelindeyse ben şöyle düşünüyorum: "Robot öğretmen duygusunu nasıl aktarır?" Robot gerçek bir duygu hissetmiyor; duygu tanıma ve tepki üretme (affective computing) ile ses, jest, bakış ve zamanlamayı simüle ediyor. Yani empati hissi değil, empatik davranış kalıpları. Bu, kısıtlı ve iyi tanımlı görevlerde iş görüyor. Nitekim kapsamlı bir derleme, sosyal robotların sınırlı görevlerde insan bire bir dersine yakın öğrenme artışları sağlayabildiğini, bilişsel sonuçlarda d≈0.69 ve duyuşsal sonuçlarda d≈0.70 etki büyüklükleri rapor ediyor. Dolayısıyla motivasyonu ve katılımı artırarak öğretmene zaman kazandırıyor; uzun süreli otonom sınıf yönetimi, küçük çocuklarda sağlam konuşma tanıma ve mahremiyet-etik tarafındaki düğümler şimdilik sürüyor.
Diğer meslek türlerindeyse tabloyu görev düzeyinde okumak daha doğru oluyor.
- Rutin bilgi işleri: Tekrarlı analiz, raporlama, ilk taslak yazımı gibi kısımlar hızla otomatikleşiyor; problem kurma, kalite güvencesi ve nihai karar insanda kalıyor.
- Öngörülebilir fiziksel işler: Depo, montaj hattı gibi düzenli ortamlarda robotlar devralıyor; gereksinim güvenlik ve yatırım.
- Değişken fiziksel ve bağlam-ağırlıklı işler: Tesisat, evde bakım, hemşirelik gibi görevlerde tam otomasyon yavaş; robotik yardımcılar ve artırılmış yetenekler baskın.
- Yüksek güven ve ilişki gerektiren işler: Psikoterapi, erken çocukluk eğitimi, sosyal hizmet gibi alanlarda "yerine geçme" değil, hazırlık, izleme ve kişiselleştirme desteği daha gerçekçi.
Sonuç olarak da sürdürülebilir senaryo "insan+YZ" düzeni: robotlar tekrarlı ve dar tanımlı işleri üstleniyor, insanlar yargı, değerler, bağlam ve ilişkiyi taşıyor. Öğretmen örneğinde ideal kurgu da açık: insan öğretmen + akıllı içerik + robot asistan. "Robotlar meslekleri tamamen alıyor" ifadesi değil; görevleri yeniden paylaştırma meselesi.
Kaynaklar
- Tony Belpaeme, et al. (2018). Social Robots For Education: A Review. Science Robotics. doi: 10.1126/scirobotics.aat5954. | Arşiv Bağlantısı
- Melanie Arntz, et al. The Risk Of Automation For Jobs In Oecd Countries: A Comparative Analysis. (14 Mayıs 2016). Alındığı Tarih: 23 Ekim 2025. Alındığı Yer: OECD doi: 10.1787/5jlz9h56dvq7-en. | Arşiv Bağlantısı
