Yapay element nedir?
Günümüzde bilinen 118 element vardır. Bu elementlerin 92 tanesi doğada bulunurken geri kalanı da laboratuarlarda elde edilir.Bu elementlere yapay elementler denir.
Yapay elementler ve elde edilme yöntemleri
1)Teknesyum:
Atom numarası 43, atom ağırlığı yaklaşık 98 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Tc” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
İlk olarak 1937 yılında Carlo Perrier ve Emilio Segrè tarafından İtalya’da keşfedilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
Ağır hidrojen ile Molibden’in bombardımanından oluşmuştur.
2)Prometyum:
Atom numarası 61, atom ağırlığı 145 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Pm” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1945 yılında Amerika’da J.A. Marinsky, L.E. Glendenin, C.D. Coryell tarafından bulunmuştur.
b)Elde edilme yöntemi:
Uranyum,Toryum ve Plutonyum’un bombardımanından elde edilmiştir.
3)Neptünyum:
Atom numarası 93, atom ağırlığı 237 olan, radyoaktif bir elementtir.Periyodik tabloda “Np” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
93 atom numaralı Neptünyum Transuranyum ailesi olarak bilinen elementlerden birisi olup yapay olarak elde edilebilen radyoaktif bir elementtir.Hatta Neptünyum sentetik olarak ilk üretilen Transuranyum elementidir. Neptünyumun 239 kütle numaralı izotopu, 1940 yılında Edwin M. McMillan ve P. H. Abelson tarafından Berkeley Laboratuarında Uranyumun siklotrondan üretilen nötronlarla bombardıman edilmesiyle elde edilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
Neptünyumu yüksek miktarlarda elde edebilmenin tek yolu nükleer reaktörlerde veya hızlandırıcılarda Uranyumun nötronlarla bombardımanıdır. Bunun sonucunda oluşan Neptünyum, bombardıman edilen veya reaktörlerde yakıt olarak kullanılan Uranyumun yeniden işlenmesi ile elde edilebilir ve bu yöntem de ileri düzeyde nükleer teknolojinin var olmasını gerektirmektedir.
4)Plutonyum:
Atom numarası 94,atom ağırlığı 244 olan radyoaktik bir elementtir. Periyodik tabloda “Pu” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Plütonyum 1940 yılında Glenn T. Seaborg Edwin M. McMillan J. W. Kennedy ve A. C. Wahlby tarafından 60 inçlik siklotron (atom savurucu) içerisindeki Uranyum ile Döteryumun bombardımanı sonucunda elde edilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
Doğada eser miktarlarda bulunan ve saptanması bile çok güç olan Plutonyum,kimyasal olarak aktenitler sınıfına dahildir.Uranyum 238 ağırlıklı U239 çekirdeği ,art arda iki beta ışıması yaparak Pu239 a dönüşür.Bir nükleer reaktörde bulunanU238 çekirdeklerinin tümünün,nötron yutar yutmaz reaktörden çıkartılmasına olanak yoktur.Bunun sonucu oluşan Plutonyum uzun bir süre nötron bombardımanı altında kalır Pu239, nötronlarla fisyon tepkimesine girebildiği gibi; nötron yutup gama ışıması yaparak daha ağır bir izotop olan Pu240 ı oluşturur. Pu240 fisil bir izotop olmadığından, reaktörde uzun süre bekleyen Plutonyumun nükleer silah yapımı açısından kalitesi düşer.Pu240 da nötron yutarak , nükleer silah yapımı için Pu239 kadar elverişli olmayan daha ağır Plutonyum izotoplarının (Pu241 ve Pu242) açığa çıkmasına neden olur.Elektrik üretiminde kullanılan nükleer santrallerde yakıtlar uzun süre reaktörde kaldığı için bu santrallerden elde edilecek Plutonyum nükleer silah yapımına uygun değildir. Askeri amaçlı Plutonyum(Pu239 bakımından zengin) özel olarak tasarlanmış reaktörlerde U238 in ışınlanmasıyla üretilir.
5)Amerikyum:
Atom numarası 95, atom ağırlığı 243 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Am” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Tabiatta bulunmayan Amerikyum çekirdek enerjisi üzerindeki çalışmalar esnasında uranyumun alfa tanecikleriyle bombardımanı neticesinde 1945’te Seaborg ve yardımcıları tarafından elde edilmiştir. Bu element ve hidroksiti tartılabilecek miktarda, Cunningham tarafından tecrit edilmiştir. Kütle adeti 241 olan atom beş yüz sene kadar periyotlu bir radyo aktıflık gösterir.
b)Elde edilme yöntemi:
Nükleer santraller de uranyumun alfa taneciklerinin bombardımanından elde edilir. Amerikyum gümüş beyazlığında bir metaldir. Kolay elde edilebildiği için en önemli izotopu Amerikyum–241’dir; bu izotop Plütonyumdan elde edilmiş ve akışkan yoğunluklarının ölçümünde, kalınlık ölçmede uçak yakıtı göstergelerinde ve uzaklık algılayıcı aygıtlarda kullanılmıştır.
6)Küriyum:
Atom numarası 96, atom ağırlığı 247 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Cm” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Küriyum tabii halde bulunmaz. İlk defa 1944 yılında çekirdek kimyası üzerine çalışan Amerikalı bilim adamı G.T. Seaborg ve arkadaşları tarafından elde edildi. Elementin ismi, radyoaktifi ilk bulan Pierre Curie ve Marie Curie’ye izafeten verildi.
b)Elde edilme yöntemi:
Metali, Küriyum florürden (CmF3) elde edilir. Bunun için küriyum florür Baryum ile 1300°C civarında bir sıcaklıkta ısıtılır, elementel Küriyum elde edilir. Mühim bir izotop olan Cm-242 Plutonyum-239’un Heliyum iyonu ile bombardıman edilmesiyle elde edilir. Mühim olan diğer bir izotop da Cm-244’tür. Bu izotop aynı zamanda 18,1 senelik yarılanma ömrüyle izotopların içinde en stabil (kararlı) olanıdır. Küriyum-244, Amerikyum-243 ve Amerikyum-244’ün nötron bombardımanı ile elde edilebilir.
7)Berkelyum:
Atom numarası 97, atom ağırlığı 247 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Bk” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
İlk defa 1949’da California Üniversitesinde elde edilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
Alm. Berkelium, Fr. Berkélium, İng. Berkelium. Sun’i olarak elde edilen, aktinitler serisinden bir element. Periyodik tablonun III B grubunda yer alır ve Bk sembolüyle gösterilir. Tabii halde bulunmaz. Amerikyum-241’in helyum çekirdeği ile bombardıman edilmesi sonucu Berkelyum-243 izotopu halinde elde edildi. Bütün izotopları radyoaktiftir. En kararlı izotopu Bk-247’dir.
8)Kaliforniyum:
Atom numarası 98, atom ağırlığı 251 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Cf” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
İlk defa 1950 yılında Berkeley Üniversitesi siklotron labında Thompson, Street, Ghiorso ve Seaborg tarafından bulunmuştur.
b)Elde edilme yöntemi:
Thompson, Street, Ghiorso ve Seaborg tarafından 242Cm izotopunun 35 MeV yüklü He iyonları ile bombardımanında elde edilmiştir.
9) Aynştaynyum:
Atom numarası 99, atom ağırlığı 252 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Es” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1952’de Argonne, Los Alamos Ulusal Labaratuarlarında(ABD) Albert EİNSTEN tarafından bulunmuştur.
b)Elde edilme yöntemi:
Aynştaynumun bütün izotopları radyoaktiftir. İzotoplarının karışımı, Plutonyum gibi daha küçük atom numaralı elementlerin yavaş nötronlarla bombardıman edilmesinden elde edilebilir. Aynştaynyum-253’ün bombardımanından ise atom numarası 101 olan Mendelevyum elde edilir.
10)Fermiyum:
Atom numarası 100, atom ağırlığı 257 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Fm” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1952 yılında Ghiorso ve ekibi tarafından Berkeley, Argon ve Los Alamos laboratuvarlarında yapılan çalışmalar sırasında bir termonükleer patlamanın ürünlerinden ayrıştırılmıştır. 1953 ve 1954 yıllarında 99 ve 100 numaralı elementlerin bazı nedenlerden dolayı yayınlanmamışken Nobel Fizik Enstitüsündeki bir grup 100 no’lu elementi elde ettiler. Fakat onlar da yayınlamadılar.
b)Elde edilme yöntemi:
Los alamos ve Argon laboratuvarlarında yapılan çalışmalar sırasında bir termonükleer patlamanın ürünlerinden ayrıştırılmıştır.
11)Mendelevyum:
Atom numarası 101, atom ağırlığı 258 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “Md” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Bu elemente Dimitri Mendeleyev’den sonra bu isim verilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
İzotopu 1957’de yapma olarak elde edilmiştir.
12)Nobelyum:
Atom numarası 102, atom ağırlığı 259 olan, radyoaktif bir elementtir. Periyodik tabloda “No” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1958 yılında Kaliforniyada teşhis edildi. Nobelyum ismi bu madde üzerinde 1957de ilk deneyle ilgili çalışmaların yapıldığı İsveçteki “Fizik Nobel Enstitüsü”nce verildi.
b)Elde edilme yöntemi:
Küryum-246nın, Karbon 12 çekirdeğiyle bombardımanından elde edilmektedir.
13) Lavrensiyum:
Atom numarası 103, atom ağırlığı 262 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Lr” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Lavrensiyum 14 Şubat 1961’de Albert Ghiorso, Torbjørn Sikkeland, Almon Larsh ve Robert M. Latimer tarafından Kaliforniya Üniversitesi,Berkeley kampüsünde Berkeley Işınım Laboratuar’ında (şimdiki adıyla Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuarı) keşfedilmiştir. 3 miligram Kaliforniyum izotopunun bor-10 ve B-11 ion bombardımanıyla Ağır İyon Düzgün Hızlandırıcısında (Heavy Ion Linear Accelerator-HILAC) üretilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
3 miligram Kaliforniyum izotopunun Bor-10 ve B-11 ion bombardımanıyla üretilmiştir. En kararlı izotopu 262Lr’dir.
14) Kurçatovyum:
Atom numarası 104, atom ağırlığı 267 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Rf” olarak gösterilir.Diğer adı ise Rutherfordiyum’dur.
a)Tarihçesi:
1964 yılında ortak nükleer araştırma enstitüsünde Yeni Zelandalı fizikçi Ernest Rutherford tarafından bulundu.
b)Elde edilme yöntemi:
Araştırmacılar 242Pu ile 115 MeV 22Ne iyonlarının bombardımanından elde edildiğini söylüyorlar.
15)Dubniyum:
Atom numarası 105, atom ağırlığı 268 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Db” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1967 yılında Flerov adlı rus bilimci tarafından, Dubna’daki Nükleer Araştırma Merkezi’nde bulunmuştur.
b)Elde edilme yöntemi:
Amerikyum (243)’un Neon (22) ile bombardımanı sonucu 105 numaralı atomun izotopları elde edilmiştir.
16)Siborgiyum:
Atom numarası 106, atom ağırlığı 271 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Sg” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1974 yılında Berkeley üniversitesinde elde edilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
Kaliforniyum ile Oksijen veya Kaliforniyum ile Neon atomlarının reaksiyonu sonucu elde edilen yapay bir elementtir.
17)Bohriyum:
Atom numarası 107, atom ağırlığı 271 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Bh” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Danimarkali fizikci Niels Bohr’un anisina bu ismi alan Bohrium elelmentinin varligi ilk defa 1976 yilinda Rusya’da yapilan calismalarda ortaya atildi. 1981 yilinda ise Almanya’nin Darmstadt’ta yapilan calismalar sonucunda ise elde edildi.
b)Elde edilme yöntemi:
Kursun ve Kromun füzyonu ile elde edilen Bohriyum’un suan bilinen bes izotopu vardir. Bunlar; 261Bh, 262Bh, 264Bh, 266Bh ve 267Bh dır.
18)Hassiyum:
Atom numarası 108, atom ağırlığı 270 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Hs” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1984 yılında Peter Armbruster ve Gottfried Munzenber bulmuştur.
b)Elde edilme yöntemi:
Kurşun ile Demirin füzyonundan elde edilmiştir. Doğada bulunamayan yapay bir elementtir.
19)Meitneriyum:
Atom numarası 109, atom ağırlığı 268 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Mt” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Meitneriyum, ilk kez 29 Ağustos 1982’de Peter Armbruster ve Gottfried Münzenberg yönetiminde Darmstadt Ağır İyon Araştırması Enstitüsü’nde (Gesellschaft für Schwerionenforschung)çalışan bir ekipçe sentezlendi.Meitneriyum adı Avusturyalı fizikçi ve matematikçi Lise Meitner onuruna verildi.
b)Elde edilme yöntemi:
Bizmut-209’dan oluşan bir hedefi hızlandırılmış Demir-58 çekirdekleriyle bombaladı. Yeni elementin sentezi nükleer füzyon teknikleri ile yeni ağır elementlerin oluşturulmasının mümkün olduğunu gösterdi.
20)Darmstadtiyum:
Atom numarası 110, atom ağırlığı 267 ile 273 arasında olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Ds” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Darmstadtiyum ilk kez 9 Kasım 1994’de Gesellschaft für Schwerionenforschung (GSI) enstitüsü, Darmstadt, Almanya’da Dr. Jorge Rigol önderliğinde bir ekipçe sentezlenmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
Darmstadtiyum, kurşun bir hedefin nikel atomlarıyla bombalanması sonuçu oluşan nükleer füzyon ile elde edilmiştir.
21)Röntgenyum:
Atom numarası 111, atom ağırlığı 272 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Rg” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Röntgenyum,eski adıyla Unununyum – Uuu, 1994 yılında keşfedilen yapay bir elementtir. 2004 yılında Alman fizikçi Wilhelm Conrad Röntgen’in anısına Röntgenyum (uluslararası adı Roentgenium) olarak adlandırılmıştır.
b)Elde edilme yöntemi:
İlk kez 8 Aralık 1994’te Almanya’nın Darmstadt kentinde GSİ (Gesellschaft für Schwerionenforschung-Ağır İyon Araştırma Enstitüsü) parçacık hızlandırıcısında Bizmut-209 ve Nikel-64 izotoplarının birleştirilmesi ile 272 atom kütlesine sahip izotopu elde edilmiştir. Sonradan bilinen izotop sayısı üçe çıkmıştır.
22)Ununbiyum:
Atom numarası 112, atom ağırlığı 285 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Uub” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1996’da S. Hofmann, V. Ninov ve F. P. Hessbuger tarafından keşif edilmiştir.
b)Elde edilme yöntemi:
Kurşun ve Çinko’nun füzyonundan elde edilmiştir.
23) Ununtriyum:
Atom numarası 113, atom ağırlığı 284 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Uut” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1 Şubat 2004’de Rusya’nın Dubna şehrinde bulunmuştur. Diğer adı Eka-talyum’dur.
b)Elde edilme yöntemi:
Yapay yollarla elde edilmektedir. Elde edilmesi hakkında fazla bir bilgi verilmemiştir.
24) Ununkuadyum:
Atom numarası 114, atom ağırlığı 289 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Uuq” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
1999 yılında Rusya’daki Birleşik Nükleer Araştırmalar Enstitüsü’nde bulunmuştur.
b)Elde edilme yöntemi:
Sentetik olarak üretilmiştir. Üretimi hakkında hiç bir bilgi yoktur.
25) Ununpentiyum:
Atom numarası 115, atom ağırlığı 288 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Uup” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
2004 yılında Rusyada bulunmuştur. Ununpentiyum ismi IUPAC tarafından verilen geçici bir isimdir. Bu element, periyodik tablodaki yerinden ötürü Eka-bizmut olarak da adlandırılır.
b)Elde edilme yöntemi:
Ununpentiyum elementinin yeni bulunmasıdan dolayı elde edilme yöntemi hakkında bir bilgi yoktur.
26) Ununheksiyum:
Atom numarası 116, atom ağırlığı 292 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Uuh” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
2000 yılında Rusya’da bulunmuştur. Geçici sembolü Uuh’dir. Bazı araştırmacılar tarafından Eka-polonyum olarak adlandırılmıştır.
b)Elde edilme yöntemi:
248Cm ile 48Ca bombardımanından elde edilmiştir. Bunun 47 milisaniye sonraki bozunması ile 114 numaralı element Uuq’nin izotopu oluşur.
27) Ununseptiyum:
Atom numarası 117, atom ağırlığı bilinmeyen, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Uus” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Ununseptiyum hakkında hiç bir bilgi yoktur.
b)Elde edilme yöntemi:
Ununseptiyum elementi daha henüz yeni bulunduğu için elde edilme yöntemi ile ilgili bir bilgi yoktur.
28) Ununoktiyum:
Atom numarası 118, atom ağırlığı 294 olan, radyoaktif ve sentetik bir elementtir. Periyodik tabloda “Uuo” olarak gösterilir.
a)Tarihçesi:
Bilinen en ağır element olan Ununoktiyum ilk defa Rus bilim adamları tarafından ortaya çıkarıldı. 1969 yılında Glenn T. Seaborg tarafından teorik olarak keşfedilen fakat laboratuar ortamında bugüne dek elde edilemeyen Ununoktiyum Rusya Ortak Nükleer Araştırmalar Enstitüsü (Russia’s Joint Institute for Nuclear Researchby) ve Amerikan LL Ulusal Laboratuvarının (Lawrence Livermore National Laboratory in the US) ortak çalışması ile yapıldı.
b)Elde edilme yöntemi:
Kaliforniyum ve Kalsiyum Elementlerinin füzyon’u ile elde edilmiştir. Yapay bir elementtir.
Kaynaklar
- T. MANGA. Yapay Elementler Ve Elde Edilme Yöntemleri. (7 Aralık 2014). Alındığı Tarih: 26 Eylül 2022. Alındığı Yer: KozanBilgi.Net | Arşiv Bağlantısı
