Semavi dinler olarak bilinen Musevilik, Hristiyanlık ve İslam'ın savaş ve fetih yoluyla yayılması hem tarih bilgimizle, hem de bu dinlerin paradigmalarıyla uyumludur: Eski Ahit'e göre "Tanrı, savaşçıdır..." (Exodus 15.3 )
Kur'an, fetih ve cihat ile ilgili bir çok ayet ihtiva eder (Örneğin Bakara 216: "Hoşunuza gitmese de savaş size farz kılındı. Hoşlanmadığınız bir şey sizin için hayırlı olabilir. Hoşlandığınız bir şey de sizin için kötü olabilir. Gerçeği Allah bilir, siz bilemezsiniz". Tevbe / 39. Ayet: "Eğer size emredildiği gibi topluca savaşa çıkmazsanız, Allah sizi acıklı bir azab ile cezalandırır ve yerinize itaatkâr başka bir toplum getirir de savaşa çıkmamakla O’na hiçbir zarar veremezsiniz. Allah’ın her şeye gücü yeter". Dolayısıyla, İslam'ın da diğer semavi dinler gibi savaş/fetih yoluyla yayılması dinin paradigmasıyla uyumludur.
Türklerin savaş, fetih ve katliamlarla müslümanlaştırılmalarıyla ilgili kayıtlardan "Tārīkh-i Bukhārā"[1] süreci şu şekilde anlatıyor: "Buhara (bölgesi) sakinleri Müslüman oldular, ancak her defasında Müslümanlar geri çekilince irtidat ettiler. Kuteybe ibn Müslim onları üç kez İslam'a soktu, ancak yine (defalarca) irtidat ettiler ve kâfir oldular. Dördüncü kez savaşa girdiğinde ele geçirdiği şehre geldi ve büyük zorluklardan sonra orada İslam'ı kurdu[2]." Bu anlatıda katliamlardan bahsedilmese de, Türklerin İslam inancını kabul etmemek için uzun süre direniş gösterdiği sonucu çıkarılıyor.
Arap ordularının Türklere ve diğer Orta Asya halklarına uyguladığı soykırımlar hakkında çok sayıda kaynak bulunuyor: Hamilton A. R. Gibb "Orta Asya'da Arap fetihleri"[3] kitabında müslümanlaştırma sürecinin fetih ve savaş yoluyla olduğunu açıklar. Talkan ve Curcan soykırımıları ile ilgili farklı kaynaklar[4][5][6][7] değişen sayıda öldürülen insan sayısı gösterse de, o dönem için toplam nüfusun önemli bir bölümünü oluşturacak şekilde, 100.000 insandan fazla bir nüfusun katledildiği, bir o kadar insanın köleleştirildiği ve kadınların cariye olarak alıkonulduğu aktarılmaktadır.[3][4][7][8] Sovyetler döneminde yapılan arkeolojik kazı ve araştırmalar da sözkonusu katliamlar hakkında bulgular sunmaktadır.[9][2] Aynı yerlerlde farklı dönemlerde olduğu gibi, farklı yerlerde de Türklere katliam yapıldığına işaret eden kaynaklar mevcuttur: örneğin Cristopher Beckwith'in bulgularına göre, Semarkant'taki Türkler Kuteybe bin Müslim komutasındaki Arap saldırılarına karşı, Kül Tegin yönetimindeki henüz bağımsız yaşayan Doğu Türklerinden yardım istemişler, ancak Kül Tegin yenilince Kuteybe tarafından ele geçirilen kentte yeniden büyük katliamlar yaşanmıştır.[10]
468 görüntülenme
Kaynaklar
-
ed. C. Schefer. (1892). Tārīkh-I Bukhārā. Yayınevi: Schefer.
-
Sören Stark. The Arab Conquest Of Bukhārā: Reconsidering Qutayba B. Muslim’s Campaigns 87‒90 H/706‒709 Ce. Alındığı Tarih: 2 Şubat 2024. Alındığı Yer: Academia
| Arşiv Bağlantısı
-
Hamilton A. R. Gibb. (2005). Orta Asya'da Arap Fetihleri. ISBN: 9789759899431. Yayınevi: Çağlar. sf: 125.
-
Handwiki. Religion:talkan And Curcan Massacres. Alındığı Tarih: 2 Şubat 2024. Alındığı Yer: Handwiki / Wikipedia
| Arşiv Bağlantısı
-
Türk Tarih Kurumu. (2011). Beyrunî`ye Armağan. ISBN: 9789751624710. Yayınevi: Türk Tarih Kurumu. sf: 302.
-
Hasan Celâl Güzel, C. Çiçek, S. Koca, Y. Halaçoğlu, H. İnalcık, et al. (2002). Türkler, Cilt-1. ISBN: 9756782331. Yayınevi: Yeni Türkiye Yayınları.
-
Prof. Dr. Zekeriya Kitapçı. (2014). Türkistan'ın Müslüman Araplar Tarafından Fethi. ISBN: 9789759863494. Yayınevi: YEDİ KUBBE YAYINLARI.
-
Erdem AVŞAR. 100 Bin Türk Kılıçtan Geçirildi. Arapların Türk Katliamı. (31 Ocak 2022). Alındığı Tarih: 2 Şubat 2024. Alındığı Yer: Yeni Çağ gazetesi portalı
| Arşiv Bağlantısı
-
Trapeznikov G. E.. (1959). Материалы С Городища Древнего Чарджоу (Амуля) (Из Работ Южно-Туркменистанской Археологической Комплексной Экспедиции)”(. Sovetskaya Arkheologiya/Советская археология, sf: 268‒273. | Arşiv Bağlantısı
-
Christopher I. Beckwith. (1993). The Tibetan Empire In Central Asia: A History Of The Struggle For Great Power Among Tibetans, Turks, Arabs, And Chinese During The Early Middle Ages. ISBN: 0-691-02469-3.. Yayınevi: Princeton University Press. sf: 77.
