TÜBİTAK'ın yayınladığı Bilim Çocuk ve Bilim Genç gibi dergiler hakkında düşünceleriniz nelerdir?

Tübitak'ın "hayvanat bahçesi müdürü" tarafından yönetilmediği yıllarda bu dergiler; düşük basım kalitesiyle basılmasına, alım gücü açısından kısıtlı bir kitleye hitap etmesine ve dağıtım problemleri nedeni ile bekki bölgelere ulaşabilmesine karşın, çocuklarda ve gençlerde büyük değişimlere neden olup, bilimi sevdirmişti. Şahsen ben Tübitak kitapları ve dergileriyle iç içe bir ailede büyüdüm. Babam TSK 'da işçi idi. Ama evimize düzenli olarak Tübitak dergisi ve yeni basılan kitapları girerdi. Muhtemelen babamın General Dynamics F-16 Fighting Falcon montaj ağının inşasında usta işçi olarak sık sık Ankara'daki Ana ikmal bakım komutanlığına çağırılmasının da etkisi vardır. Ankara'da bu yayınlara erişimi daha kolay oluyordur. Diğer taraftan 1980 ve 1990 larda dinamik bir işçi kitlemiz vardı. babam kendi aralarında kurdukları Türk Sanat Müziği grubunda keman çalan, elektroniğe meraklı, tesviye mezunu olmasına rağmen bilişimi önemli bulan ve bana bir sürü yazılım kitabı temin eden bir insandı. Bulunduğu fabrikada gin içindeki askeri hiyerarşi mesai ile biter; mühendisi, albayı, işçisi, sivil memuru ve bunların eşleri ortaklaşa birşeyler yapardı. Babam bu dergi ve kitapları önce kendisi okur, anlamaya çalışır, sonra bizim anlayacağımız şekliyle anlatırdı. Pedagojik eğitimi yoktu. Hatta bulunduğu fabrika nedeniyle biraz agresif bir yapısı ve sert bir mizacı da olduğunu düşünürüm. Ama örnekler vererek öğretmede başarılıydı. Nispeten dönemin iş gücü açısından babam daha avantajlı bir işte çalıştığından eve astronomi ve fizik ile ilgili kitaplar, ansiklopediler, biyoloji ve evrim kitapları, yazılım dilleri kitapları girerdi. Bazı kitapların yabancı dilden çevirisi olmazdı. Babam bunları fabrikada bulunan yeminli tercümana çevirtir; bize resmi olmayan türkçe çevirilerini ulaştırırdı. Babam lise mezunu olduktan sonra üniversite okumamış olmasına rağmen bugün üniversite mezunundan beklenen tüm bilgi ve birikime 1980 li yıllarda sahipti. Tübitak şu an berbat bir şekilde yönetiliyor. Biliyorum burada siyaset yasak... Ama kendilerini devlet zanneden şahısların bilime bakışı ve yönetim politikası bizi ileri taşımaktan çok uzak bir hal aldı. Bilim üretimi durma noktasına geldi. Teknoloji üretimi sıfıra yaklaştı. Saçma sapan projelerle yandaş fonlamak için yarışmalar düzenlendiğini düşündüğümüz adrese teslim Tübitak yarışmaları duyuyoruz. Mesela "salavat matik" için Tübitak desteği vermek ne ile açıklanabilir? Katma değer üretilebilecek şeyler üretilmez oldu. Çünkü bilim üretimi için kurulan kuruluşlar siyasi kurumlara dönüştürüldü. Tübitak'ın yayınladığı şu anki dergiye döner isek... Derginin şu an basım kalitesi arttı. Daha ulaşılabilir oldu. Daha erişilebilir fiyatlara da satıldığımı söyleyebiliriz. Ama içindeki bilgilerdeki kalite o paralellikte artmadı maalesef.

Tübitak Bilim Çocuk dergisi hakkında hiç bir fikrim yok. Tübitak Bilim Teknik dergisi hakkında düşüncelerimi söyleyebilirim. 1967 yılında yayın hayatına başlayan dergiyi 1986-2003 yılları arasında elimden geldiğince takip ettim. Bu yıllarda içerik zenginliği ve yayın kalitesi o günün şartlarına göre fena sayılmazdı, hatta gençlerin ve bilim severlerin bulabileceği en popüler bilim dergisi olduğunu söyleyebilirim. Evrim ve evrimsel biyoloji konularına da sıklıkla yer verilmiştir. Eklediğim link ile eski yayınlara ulaşabilirsiniz.

Günümüz içeriklerine zaman zaman internet ortamında "Bilim Genç" sitesinde rastlıyorum. İçerikler oldukça yetersiz ve belli başlı konulardan özellikle uzak duruluyor. Güncel siteye girin ve "evrim" kelimesini arattırın, hiç bir içerik yok. İnanç ve bilimsel düşünceyi birbirinden ne zaman ayırmayı başarırız bilemiyorum.

Çocukluğumda çok severek okur ve kartlarıyla da oyunlar oynardım. Hatta hâlen bine yakın kartını saklıyorum. Her ay babam bana getirirdi ve havalara uçardım o derginin geldiği gün. Biyoloji ve Astronomi konuları başta olmak üzere her yazıyı keyifle okur, ezberlerdim. Ama hâliyle, büyüdükçe bu alışkanlığımı kaybettim.

Bu yılın başlarında caddede yürürken bir tekel bayiinde Şubat 2024 sayısını gördüm. Kapağında Axiom Mission 3 kapsamında uzaya gönderdiğimiz ilk Türk astronotumuz Alper Gezeravcı bulunuyordu. Bunun hem koleksiyon değeri olacağını düşündüğüm için hem de nostaljik sebeplerden kapağındaki yazıya dikkat etmeden aldım. Eve gittiğimde çantamdan çıkarıp baktım ve kapağında "Türkiye'nin İnsanlı İlk Uzay Görevi" yazıyordu. Ve aynı tanıtımın yapıldığı logo tasarımları çıkartma şeklinde derginin eki olarak içindeydi.^[1]

Meselenin siyasi boyutuna girmeyeceğim. Ben yalnızca çocuklara hitap eden popüler bilim dergisinde yanlış bilginin alenen verilmesi ile ilgileniyorum ve bu gerçekten çok çirkin. TÜBİTAK bu şekilde çarpıtmalarla ülkeyi yücelttiğini sanarken aslında alay konusu oluyor ve bunun farkında bile değiller.

Bahsettiğim gibi, çocukluğumun çoğu bu dergiyi okumakla geçti ve bu zamana kadar Evrim kuramına dair tek bir satır okuduğumu hatırlamıyorum. Evrim kuramından bahsetmek zorunda olunan yerlerde ise genelde "gelişim" şeklinde hatalı bir kullanımı tercih ediyorlar.

Tübitak kendini çok geliştirmiş bir dergi olduğunu düşünmüyorum . Dergileri karşılaştırdığımda sürekli sürekli aynı şeylerden bahsediyorlar ve bazı bilgilerin bilimsellikten uzak taraflı olduğunu düşünüyorum. Evrim konusuna gelirse; sıvılardaki su oranını mıknatısla ölçebilen ucuz, hızlı ve taşınabilir bir sistem kuran bir kızın projesini reddeden bir kurumun evrimi anlayabileceğini ve objektif bir şekilde aktarabileceğini zannetmiyorum.^[2]

Öncelikler değişince her şey değişiyor haliyle!

Bu konuda çok şey söylemeye gerek olduğu kanaatinde değilim. Neticede gideceğimiz yönü kılavuzumuz belirler. Haliyle kılavuz akıl ve bilim olmayınca gerisinin ne bir hükmü kalır ne de yerine ne konduğunun bir önemi.

Eğitim sistemimiz farklı mı ki. Ya ekonomimiz, sağlık sistemimiz, bilim yuvası olması gereken üniversitelerimiz ve nicesi.

Hangi alana el atsak elimizde kalıyor.

İlk düğme yanlış ilikli, ne bekliyoruz ki. Keşke tek kamburumuz bu olsa. Deve'leştik vesselam...

İşin acı tarafı, yukarıda saydığımız tüm alanlarda ve nicesinde mevcut durumun cehaletin bir ürünü olmayışı, aksine iradi oluşu.

Daha acısı, bu iradeyi dayatan aklın , yok ettiğinin yerine koyduğu şey ile iftihar edişi ve onun için aslında hiç bir sorun olmayışı, aksine daha önce var olan sorunları kökten çözüp yanlış gidişata son verdiğine inanışı ve bunu her ortamda , her kanalla, övüne övüne anlatışı.

Tek güvencemiz içinde iki defa yıkanmamıza izin vermeyen nehrin akış yönü ve bu yönü belirleyen evrensel yasaların varlığı.

Temenni ederim ki kendimiz öğreniriz. Yoksa gün gelecek bu yasalar tokatlaya tokatlaya öğretecek. Umarım o kadar geç kalmayız. Sevgiyle...