Toynaklıların evrimi
Toynaklı memelilerin evrimsel geçmişi karmaşıktır ve yeterince aydınlatılamamıştır. 1998'de Özbekisatan'da bulunan, 85 milyon yıl önce yaşamış olan Zhelestidae familyasına ait çene ve diş fosillerinin toynaklılara ait en eski bilinen fosili olduğu düşünülmüş (1) ama daha sonra yapılan filogenetik analiz ile plasentalılarda bulunmayan epipubik kemiğine ve ilkel diş yapılrına sahip oldukları, kök eutherian memeliler oldukları sonucuna varıldığı için toynaklı olmadıkları belirlenmiştir. (2)
Toynaklılar; muhtemelen Paleosen döneminin başında evrimleşmişlerdir, 58 milyon yıl önce Paleosen’in başlarında genel sıcaklıkların hafif bir soğuma evresinden sonra ısınmaya başlayarak toynaklıların atalarının yaşadığı habitatın canlılarının üzerinde farklı baskılar oluşturmaya başlamıştır ve karmaşık olarak devam eden toynaklı evrimini başlatmıştır. (3)
Toynaklıların, genel olarak Conylarthra takımından olan Protungulatum cinsinden evrimleştiği kabul edilmiştir. (7) (4) ama bazı araştırmacılar tarafından plasetalı olmadığı tahmin edilen bu taksonun da toynaklıların atası olmadığı kabul edilmiştir ve muhtemel kök soy, Xenungulata takımından Carodnia cinsi olarak düşünülmüştür. (5)
Günümüz toynaklılarının çift ve tek toynaklılar olarak ayrılan iki ana taksonunun evrimsel geçmişinin açıklanmasında da çok karışıklık olmuştur.
Çift toynaklıların; Mesonychia ile birlikte rakun benzeri küçük Condylarth’lar olan, geç Kretase’de görülmeye başlanan Arctocyoniae familyasından evrimleştiği kabul edilir. (6)
20. Yüzyılda tek toynaklıların genel olarak Phenacontidae’den evrimleştiği düşünülmüş ve 2014’deki bir araştırmada önceden Afrotheria’da sınıflandırılan Anthracobunidae familyasının tek toynaklıların köken aldığı takson olduğu bulunmuştur. (8)
Yürüme şekillerinin avantajları
Toynak, yırtıcılardan koşarak kaçmak için gelişen adaptasyonun ürünüdür. Toynaklıların gözleri de kafanın önüne yerleşmiştir ve yırtıcıları tespit edebileceği görüş alanı artmıştır. (3)
Başlangıçta beş adet parmakları bulunan toynaklıların evrim süreçleri boyunca ayak parmaklarında küçülmeler ve kayıplar olmuştur, bu değişikilikler sert zeminde hızlı yürümeyi kolaylaştırmıştır. Arka ekstremite eklemlerinin omurgayla birleşme şekillerinin değişikliği ve ayaklarındaki eklemlerin hareki kısıtlaması sayesinde hareketlilik ileri ve geri gidecek şekilde sınırlanmıştır ve güç daha etkili bir şekilde aktarılmıştır.
Toynaklıların clavicula kemikleri yoktur ve ön ayakların ileri doğru serbestçe hareket etmesine izin vererek adımları büyütür ve hızı artırır. (3)
Kaynaklar
- A. Nessov, et al. (1998). Ungulate-Like Mammals From The Late Cretaceous Of Uzbekistan And A Phylogenetic Analysis Of Ungulatomorpha. BULLETINS OF CARNEGIE MUSEUM, sf: 50. | Arşiv Bağlantısı
- J. Archibald, et al. (2011). Phylogenetic Analysis, Taxonomic Revision, And Dental Ontogeny Of The Cretaceous Zhelestidae (Mammalia: Eutheria). Linnean Society, sf: 66. doi: 10.3897/zookeys.91.709. | Arşiv Bağlantısı
- Kolektif. The Ungulates (Hoofed Mammals). (5 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 5 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Encylopedia | Arşiv Bağlantısı
- J. Archibald, et al. (2011). Protungulatum, Confirmed Cretaceous Occurrence Of An Otherwise Paleocene Eutherian (Placental?) Mammal. Springer, sf: 10. doi: 10.1007/s10914-011-9162-1. | Arşiv Bağlantısı
- B. Burger, et al. The Systematic Position Of The Saber-Toothed And Horned Giants Of The Eocene: The Uintatheres (Order Dinocerata). (5 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 10 Ekim 2015. Alındığı Yer: www.benjamin-burger.org | Arşiv Bağlantısı
- T. Halliday, et al. (2015). Resolving The Relationships Of Paleocene Placental Mammals. Wiley, sf: 30. doi: 10.1111/brv.12242. | Arşiv Bağlantısı
- J. Wible, et al. (2007). Condylarths: Archaic Hoofed Mammals. Nature, sf: 5. doi: 10.1038/nature05854. | Arşiv Bağlantısı
- L. Cooper, et al. (2014). Anthracobunids From The Middle Eocene Of India And Pakistan Are Stem Perissodactyls. PLOS ONE, sf: 15. doi: 10.1371%2Fjournal.pone.0109232. | Arşiv Bağlantısı
