Sürdürülebilirlik Kavramının Evrim Teorisi ile Çelişkisi nelerdir?

Sürdürülebilirlik kavramını tanımlamışsınız, fakat tanımdan çıkardığınız sonuç hatalı gibi görünüyor. Tanımınıza göre: Bugünkü ihtiyaçların gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehlikeye atmadan karşılanması . Çıkarılan Sonuç: Bu tanıma göre; gelecek nesillerin ihtiyaçlarını ve yeteneklerini önceden bilmemiz gerekir. Oysa sürdürülebilir kavramından kasıt; gelecek nesillere ve hatta tüm canlılara doğal kaynakların, çevrenin, ekolojik dengenin mümkün olduğunca bozulmadan miras bırakılmasını amaçlamaktadır.

Çok güncel bir konu üzerinden örnek verecek olursak. Sürdürülebilir enerji ile; çevreye, ekolojiye, iklim dengesine zarar vermeden güneş, rüzgar gibi doğal kaynaklardan elde edilen enerji ile gelecek nesillere daha yaşanabilir bir gezegen bırakılması hedeflenir. Gelecek nesillerin tam olarak ihtiyaçlarını kestiremeyiz ama en azından iklimi, ekolojisi ve sağlıklı çevresi ile bir gezegene ihtiyaç duyacaklarını görmek için medyum olmaya gerek yok.

Sürdürülebilir kavramı ve evrim ilişkisine gelince: Sürdürülebilirliğin ancak evrim üzerinde sonuçları gözlenebilir. İnsan faaliyetleri, çevre kirliliği, iklim değişikliği, aşırı ve bilinçsiz avlanmanın canlılar üzerinde olumsuz etkileri vardır. Olumsuz etkilerin devamı canlılar üzerinde baskıya devam edeceğinden evrimi şekillendirecektir veya tam tersi durumda da evrim kendine bir yön belirleyecektir. ^[1]

Buna çelişki diyebilir miyiz emin değilim. Bu sadece farklı bir yaklaşım. Evrimsel süreç, türlerin şu anki özelliklerini kazanmasında etkili olsa da insanlar her şeyi evrimin kendisine bırakmak zorunda değil. Evet, doğa koşullarını tam olarak bilemiyoruz ama bu konuda da tamamen cahil değiliz. Evrimin kendisi bir kör saatçi. İnsanlar değil.

Doğayı yeterince iyi anladığımızda bazı şartlarda yaşanabilecek evrimi öngörebiliyoruz. Bunun örneklerini buradan okuyabilirsiniz. Öte yandan, biz müdahale etmeyip doğal seçilime bıraksak popülasyonumuzun çoğunun öleceği hastalıklar var. Bu hastalıkların ve sorunların bazıları doğrudan doğal seçilim ile ayıklanmayabilirdi. Bunun detaylarını buradan okuyabilirsiniz. Ancak biz bunlar için aşılar yaptık, tıbbı geliştirdik ve milyonları kurtardık. Bu noktada tıp evrim ile çelişiyor mu diyeceğiz? Hayır. Tıbbı evrimsel sürecimizde gelişen beynimiz sayesinde geliştirdik. Evrim bize "Ben sana bunun için beyin vermedim." diyemediği için doğanın ve çevrenin temellerini daha iyi anladığımızda biz müdahale etmesek başımıza bela olacak şeyleri de engelleyebiliyoruz. Bunu buradaki cevabımda anlatmıştım.

Argümanınız bu değişimi öngöremeyeceğimize dayanıyor ancak doğa ile ilgili sorunlarımızın çoğu bence insan kaynaklı olduğu için insanların yaptıklarının ve yapacaklarının doğaya etkisini öngörmek ve yapılması gerekenleri anlamak çok da zor değil. Bütün ayrıntıları bilemesek de genel hatları bilebilecek kadar doğaya ve insanların yaptıklarına hakimiz.

Sürdürülebilirlik dediğimiz kavram, modern dünya paradigmalarından doğmuş bir olgu. Dünyadaki kaynakların kısıtlı olması, kirlilik, küresel ısınma, insan yapısı herhangi bir sistemin devamlılığı gibi tamamen insani gerekliliklerle paralel de bir kavram. Ortada bir amaç, bir niyet, bir plan, bir bilinç, bir yönlendirme var. İnsani bir şey yani.

Evrim ise bir doğa yasası. Kütleçekimi gibi. Ortada bir bilinç yok. Amaç yok. Niyet yok. Yarın küre ısınır, tüm insanlık yok olur. Ee? Ne olmuş? Evrim devam eder. İnsan, bugüne kadar yok olmuş milyonlarca türden biri olarak evrim tarihinde yerini alır, o kadar. Bu durum biz insanlar için bin bir türlü felsefi, politik, kültürel, dini, akademik açılımlara gebedir ama aslında dünyanın ve evrimin tarihi için zerre kadar önemi yoktur.

Bu anlamda sürdürülebilirlik dediğimiz kavramla evrimi aynı cümle içinde kullanmak zorlayıcı bir durum. Sürdürebilirliğin tarihi ne kadar? Ne kadar zamandır var ve ne kadar zaman sonrayı kontrol edebiliyor ya da hedefliyor? 100 yıl? 500 yıl? Bu süreler evrim tarihi, özellikle de insan evrimi için önemsiz süreler. İnsanın evrimi ile ilgili pek net ve hesaplanabilir öngörülerde bulunmak zor. 1000 yıl sonra dünya nasıl bir yer olur? Bilmek zor. 500 yıl sonra insan nasıl bir hayata sahip olur? Bilmek zor. Evrim gibi, hayli rastgele (tesadüfen değil) ve çok uzun erimli etkilerle biçimlenen bir olguyu, sürdürülebilirlik gibi hesaplara, planlara, öngörülere ve en önemlisi insani bir bilince dayanan kısa erimli bir kavramla aynı zeminde incelemek hayli zor bir çaba olsa gerek. Ve bence bu tip bir çalışmanın sonuçlarının güvenilirliğini etkileyebilecek çok fazla bileşen olur. Yani atıyorum 100 yıl sonraki dünya yaşamı için on çeşit senaryo yazsak, geleceği yüksek oranda öngörebildiğimizi hissedebiliriz ama bu bence büyük bir yanılgı olur. 100 yıl önceki gelecek öngörlerini düşünürsek insanın bu konuda ne kadar isabetsiz davrandığını fark ederiz. aynı şey bugün neden geçerli olmasın?

Umarım açıklayıcı olabilmişimdir. İyi çalışmalar