Su, elektrik ve doğal gaz gibi sayaçlar nasıl çalışıyor?

Düşündüğün gibi aslında her biri farklı farklı yöntemler ile ölçülüyor. Bu yöntemlere aşağıda sırasıyla yer verdim.

Su Sayaçları

Kabaca iki tür su sayacı vardır:

• Mekanik Su Sayaçları: Bu sayaçlar, içlerinden geçen suyun debisini ölçen döner parçalara sahiptir. Su, bir türbini veya pervaneyi döndürür, bu hareket de sayaç içindeki dişlilere iletilir. Dişliler mekanik bir göstergeye bağlanarak su tüketimini gösterir.
• Ultrasonik ve Elektromanyetik Sayaçlar: Modern teknoloji kullanılarak geliştirilmiş bu sayaçlar, suyun hızını veya manyetik alan içinden geçerken indüklediği voltajı ölçer. Ultrasonik sayaçlar, suyun hızını ultrasonik dalgalarla ölçerken, elektromanyetik sayaçlar suyun manyetik alandan geçişini kullanarak ölçüm yapar. Bu sayaçlar daha hassas ve güvenilir ölçümler sağlar.

Elektrik Sayaçları

İki ana türü vardır:

• Elektromekanik Sayaçlar (Analog Sayaçlar): Bu sayaçlarda döner bir disk bulunur. Elektrik akımı bu diskin üzerinden geçtiğinde manyetik bir alan oluşur ve disk döner. Diskin dönme hızı, elektrik akımının gücüyle orantılıdır ve bu dönüş, mekanik bir sayaç üzerinde tüketim miktarını gösterir.
• Dijital Sayaçlar: Modern dijital sayaçlar, elektronik bileşenler kullanarak elektrik tüketimini ölçer. Voltaj ve akımı sürekli izleyerek tüketimi hesaplarlar. Dijital sayaçlar ayrıca uzaktan okuma, faturalandırma ve enerji yönetimi için veri iletimi gibi ek özellikler sunar.

Doğal Gaz Sayaçları

Yine burada da iki tür vardır:

• Mekanik (Diyaframlı) Sayaçlar: En yaygın olan türdür. Bu sayaçlar, gazın hareketiyle genişleyen ve daralan bir diyafram içerir. Diyaframın hareketi gazın hacmini ölçer ve bu hareket mekanik bir göstergeye tüketim olarak iletilir.
• Ultrasonik Sayaçlar: Gazın hızını ölçmek için ultrasonik dalgalar kullanır. Gazın akış hızını ve hacmini hesaplayan bu sayaçlar, daha hassas ölçümler sunar ve dijital ekranlarla donatılmış olabilirler. Ayrıca uzaktan okuma özellikleri de bulunur.

Elektrik sayaçlarında günümüzde genelde dijital sayaçlar kullanılıyor. Bu sayaçlar akım ve gerilim değerlerini ölçüyor. Gerilim ve akımın yönüne göre sayaç hesaplama yapıyor.

Mesken abonelerinde 50kw altında ve diğer abonelerde 15kw kurulu güç (9kW bağlantı gücü) altında aktif sayaç kullanılıyor. Bu sayaç sadece çekilen akım ve o esnadaki gerilimin anlık çarpımını (Aktif gücü) hesaplıyor.

Daha yüksek güçte (50kW'a kadar) kombine sayaçlar kullanılıyor. Bazı devre elemanları kullanacaklarından daha fazla enerji çekip, kullanmadığı kısmı şebekeye geri verir (saniyede 100 defa). Bu alınıp verilen borç, toplamda enerji harcamasa bile şebeke kayıplarını ve şebeke yatırım maliyetini arttırır. Buna reaktif güç denir. Kombine sayaç, gerilim sıfırken çekilen (veya verilen) akımlardan bu değeri tespit eder. Gerilimin maksimum değeri ve akımın maksimum değeri arasında geçen süre faz açısını verir. Bu değeri belirli seviyelere kompanze etmek için kompanzasyon sistemleri kullanılır. Sistem kompanze edemezse bu tutar bir katsayıyla çarpılıp, ceza olarak faturaya yansıtılır.

50kw üzerinde, akım sayaç üzerinden geçirilmez. Onun yerine maksimum değeri 5 ampere sabitlenen bir akım trafosu (her faz için) kullanılır. Bu sayaçlara x/5 sayaç denir.

Bir de çift yön sayaçlar vardır. Bu sayaçlar çekilen akımı ölçtüğü gibi verilen akımı da ölçer. Ayrıca çekilen akımın reaktifini ve verilen akımın reaktifini de ölçer.