SSRI (Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri) grubu antidepresanlar, bazı bireylerde odaklanma ve zihinsel becerilerde değişikliklere neden olabilir. Ancak, etkiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Genel olarak, SSRI'ların odaklanma üzerinde negatif bir etkisi olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur.
SSRI'lar, beyindeki serotonin seviyelerini artırarak çalışır ve depresyon, anksiyete ve diğer duygudurum bozukluklarını tedavi etmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, serotonin sistemi, zihinsel işlevlerin düzenlenmesinde karmaşık bir rol oynar ve bazı kişilerde SSRI'ların odaklanma ve bilişsel performans üzerinde olumsuz etkileri olabilir.
SSRI'ların bilişsel etkileri, kişinin önceden var olan bilişsel durumuna, ilacın dozuna, tedavi süresine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bazı insanlar SSRI'ları kullanırken konsantrasyonlarının arttığını ve zihinsel becerilerinin iyileştiğini bildirebilirken, diğerleri odaklanma güçlüğü ve bilişsel bulanıklık yaşayabilir.
Bazı yayınlanmış çalışmalar, SSRI'ların odaklanma ve dikkat üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceğini öne sürmektedir. Bununla birlikte, diğer araştırmalar ise SSRI'ların bilişsel işlevleri etkilemediğini veya hatta iyileştirdiğini bildirmiştir.
Önemli olan, bir bireyin SSRI tedavisi sırasında yaşadığı herhangi bir bilişsel değişikliği doktoruyla paylaşması ve tedavi planının gerektiği gibi ayarlanmasıdır. Bilişsel yan etkilerin şiddeti ve süresi bireyden bireye değişebilir ve bazı kişilerde bu yan etkiler geçici olabilir.
Sonuç olarak, SSRI grubu antidepresanlar odaklanma güçlüğüne veya zihinsel becerilerde düşüşe neden olabilir, ancak herkes için geçerli değildir. Bu nedenle, SSRI tedavisi gören bir bireyin deneyimlediği herhangi bir bilişsel etkiyi doktoruyla paylaşması önemlidir. Doktor, bireyin durumuna ve ihtiyaçlarına uygun bir tedavi planı oluşturarak olası yan etkileri yönetmeye yardımcı olacaktır.
Yapılan 2 çalışmayla örnek vermek istedim;
1.)Bu çalışmada, farmakolojik açıdan üç farklı antidepresanın performans ve olaya bağlı beyin aktivitesi üzerindeki etkilerini karşılaştırılmış.
Yöntem: Amitriptilin (sedatif/antikolinerjik TCA), nefazodon (5-HT2 reseptör antagonist), paroksetin (SSRI) ve plasebo ile 8 gün boyunca tedavi edildi.
Bulgu: 1. gün amitriptilin, reaksiyon sürelerini (odaklanmış dikkat) artırdı ve kaçırma yüzdesini (yük 4 > yük 2) ve yanlış alarmları artırdı. Duyarlılık (A′), bellek yüküne bağlı olarak azaldı. Etkiler 8. günde büyük ölçüde azaldı. ERP analizi, bellek yükü ile ilişkili erken frontal pozitif fark dalgasının azaldığını gösterdi (1. gün). Dikkatle ilgili arama negativitesi biraz uzamıştı. P3 gecikme süresi (uyaran değerlendirme süresi) uzamıştı. P3 genliği azalmıştı (özellikle 8. gün) ve dikkat kapasitesinin azaldığını düşündürüyordu. Nefazodon sadece 8. günde reaksiyon sürelerini ve kaçırma oranlarını artırdı ve duyarlılığı (A′) azalttı. Paroksetin 1. gün cevapları hızlandırdı ve 8. günde kaçırma oranlarını hafifçe artırdı. Nefazodon ve paroksetinin performans etkileşimleri görev faktörleriyle etkileşmedi. Arama negativitesi ve P3 ölçüleri etkilenmedi.
Sonuç: Farmakolojik olarak seçici serotonerjik antidepresanların amitriptilin ile görülen özel bellek ve dikkat eksikliklerine sahip olmadığını düşündürmektedir. Hem performans hem de ERP verileri, paroksetin ve nefazodonun yanıtla ilgili süreçleri etkileyebileceğini, nefazodon için diğer süreçler üzerinde bir etkinin dışlanamayacağını göstermektedir.
2.)Bu derlemede yazarlar, antidepresanların sağlıklı gönüllülerde ve depresyon hastalarında dikkat, bellek ve motor işlevler üzerindeki etkisini tek ve uzun dönemli uygulama süreleriyle incelemeyi önermektedirler. Temel bilişsel işlevleri gözden geçirdikten sonra, gerçek araştırma yöntemlerini değerlendirerek, Kritik Flicker Füzyon Testi'nin (CFFT) en ilaç duyarlı testlerden biri olduğu sonucuna varıyorlar. Bu test, antidepresanları kategorilere ayırmayı sağlar: tek dozda CFFT'yi düşüren sedatif antidepresanlar; CFFT üzerinde etkisi olmayan ve olumsuz bilişsel etkiye sahip olmayan bileşikler; son olarak CFFT'yi artıran ve psikostimülan özelliklere sahip olabilecek maddeler. Tek dozda amitriptilin, dikkat veya motor seviyesinde en sedatif antidepresan gibi görünmektedir. Bellek seviyesinde olumsuz etkiler üretme eğilimindedir, ancak deneysel denemeler çelişkili sonuçlar vermektedir. Tek dozda imipramin de bellek ve araba kullanma yeteneği üzerinde sedatif etkileri vardır. Ancak, deneysel denemelerin farklı sonuçları, açıkça olumsuz bir bilişsel etkiye ilişkin net bir sonuç çıkarmayı mümkün kılmamaktadır. Imipraminle bellek bozulmaları, 150 mg düzeyinde yönetimlerde ortaya çıkmaktadır. Mianserin, düşük dozlarda (10 mg) dikkat ve motor düzeyde sedatif bir etkiye sahiptir. Trisiklikler arasında, nortriptilin, dikkat testlerinde (Zaman Tepki: TR, Sayı Sembolü Değiştirme Testi: DSST) doza bağımlı olarak sedatif etkiye sahiptir. Non-trisiklik bileşikler arasında, doksepine dikkat ve motor performanslarını düşürür. Maprotilin (75 mg), CFFT'yi düşürür ve doza bağımlı bir etkiye sahiptir. Trazodon da dikkat testlerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Son olarak, viloksazin CFFT'yi düşürür, ancak diğer dikkat veya motor testlerini 100 mg dozlarda etkilemez. Buspiron, lofepramin, midalipran ve zimelidin CFFT üzerinde etkiye sahip değillerdir ve olumlu veya olumsuz bir bilişsel etkileri yoktur. Diğer yandan, nomifensin, paroksetin ve flüoksetin, sağlıklı gönüllülerde tek dozda CFFT'yi artırır. 30 mg dozlarda yalnızca nomifensin ve paroksetin için CFFT performanslarında iyileşme saptandı, ancak diğer bellek veya motor etkileri yoktu. MAO inhibitörleri dikkat veya motor fonksiyonları etkilemez, bu nedenle moklobemid bellek, dikkat veya araba kullanma testlerinde olumsuz bir etkiye sahip değildir. Antidepresanların depresyonlu hastalarda bilişsel etkisi, tek dozda sağlıklı gönüllülerle aynıdır. Uzun dönemli uygulamada antidepresanların sağlıklı ve depresif bireylerde farklı etkileri vardır. Çoğu bileşik için sağlıklı gönüllülerdeki bilişsel etkiler, tedavinin ikinci haftasından sonra normalleşir.
→Sonuç olarak bireyden bireye farklılık gösterdiği gerçeğinin yanı sıra daha çok odaklanma üzerine negatif etkileri olduğu bulguları elde edilmiş. Zihinsel becerilerde düşüş kısmına değinecek olursak da; bireyde uyuşukluğa, uyku haline sebep olduğu için zihinsel becerilerde bir düşüş gözlemlenir.[1][2]
Kaynaklar
- M. V. Laar, et al. (2002). Differential Effects Of Amitriptyline, Nefazodone And Paroxetine On Performance And Brain Indices Of Visual Selective Attention And Working Memory. Psychopharmacology, sf: 351-363. doi: 10.1007/s00213-002-1116-0. | Arşiv Bağlantısı
- Amado-Boccara, N Gougoulis, M F Poirier-Littré, A Galinowski, H Lôo, et al. (1994). [Effects Of Antidepressants On Cognitive Functions. Review Of The Literature]. Encephale, sf: 65-77. | Arşiv Bağlantısı
