Sınav stresini azaltmaya yönelik -meditasyon dışında - ne gibi etkinlikler veya egzersizler yapmalıyım?

Ben de bu süreci deneyimleyen birisi olarak kendimce bir kaç öneride bulunmak isterim.

Stres (Kortizol)

Önce işin evrimsel psikoloji tarafına çok ufak bakmak lazım, stres bir hormonal tepkidir. Kortizol hormonu, evrimsel süreçte dış tehditlere karşı geliştirilen stres tepkisinde rol oynar. Bu sizi tetikleyecek durumlara neden olabilir, örneğin sempatik sinir sisteminde gerçekleşen, savaş ya da kaç (ve don) tepkisi gibi, dürtüsel ve otomatik gerçekleşen süreçlerden oluşur. Fakat bu modern insanda farklı yansımalara neden oluyor, sonuçta sınavdan kaçarak, ona kızıp, saldırarak ya da donup kalarak kurtulamayız. Stres; amigdala, prefrontal korteks (bilinçli kararları aldığımız beyin bölgesi) ve hipokampusun ortak algı süreçlerinden geçer, amigdala ve hipokampus bunları pek sağlı, sollu düşünmez, hızlı tepki vermeye programlanmıştır. Bu nedenle strese tepkisel yaklaştığımız her anda kendimizi frenlemeye çalışmak, mantıklı bir yöntem gibi görünüyor. Ama bu tepkisel birikim pek sağlıklı sayılmaz.

Bilinçli ve Bilinçsiz Düşünce

Öncelikle, sorunları ele alırkenki yaklaşımımıza odaklanalım. Beynin düşünme süreçleri aşamalı gerçekleşir ve aslında, problem çözmenin çok büyük bir kısmı, "bilinçsiz" bölgelerde gerçekleşir. Bu nedenle sorunlar üzerinde aşırı düşünmek, çok fazla enerji harcatır ve çözüme ulaşılamadıkça stresi arttırır. Bunlar beden sağlığını da doğrudan etkileyebilecek unsurlar. Dolayısıyla belirli aktivitelerle, bilinç-dışındaki işlem süreçlerine destek olmak gerekir.

Nedir Bunlar?

Meditasyondan bahsetmişsiniz, bu temelde bilinçli düşünceyi engellemeye yönelik bir aktivite (bildiğim kadarıyla). Aslında amaçsız yürüyüşler, duş almak, her şeyden uzak dinlenmeler de benzer işlevler gösterir. Önemli nokta olabildiğince az uyarana maruz kalmak ve bilinçli düşüncelere boğulmamak, tabii aklınızda imgeler belirebilir bunları bilinçli düşünce olarak ele almamak lazım, önemli olan çok fazla bilinçli karar almamak. Bu nedenle her gün düzenli yürüyüşü, duş almayı ve günlük ritüeller oluşturmayı tavsiye edebilirim. Bu rutinlerin dışına çıkmanız gerektiğinde de kaygıyla kapılmadan telafi etmeye odaklanın.

Egzersiz yüksek oranda stresi azaltacaktır, çünkü bahsettiğimiz gibi stres sizi tetikler ve bir şeyler yapmanızı, harekete geçmenizi söyler. Çünkü aksi takdirde ölebileceğinizi varsayar, siz bunu bilinç düzeyinde düşünmesenizde vücudunuzun geri kalanında bu şekilde yankı uyandıracaktır. Spor veya egzersizler size hem bu hareketliliği, bir şey yapma durumunu, sağlar, hem de endorfin nedeniyle, adeta hormonal bir uyuşmuşluk haline sokar. Spor özelinde aslında yürüyüşten tutun, basketbola kadar yapacağınız düzenli her spor veya egzersiz strese faydalı olacaktır. Bir de temizlik, oda toplama gibi aktiviteler de benzer etkilere sahip olabiliyor ve bir tür motivasyon hali yaratıyor. Eğer imkan dahilinde ise "Orman Banyosu" denilen doğayla temas halinde bulunduğunuz yürüyüşler de olumlu etkileri arttıracaktır. Bunları deneyimleyerek de gözlemleyebilirsiniz.

Sosyalleşme

Sosyallik dozunda olursa çok faydalıdır ve stres konusunda önem teşkil eder. Bizler sosyal primatlarız ve bu durumu teşvik edecek hormonal dürtülere sahibiz. Yani bir arkadaşlarla paylaşımda bulunmak sizde oksitosin (güven duygusuyla ilişkili hormon), belirli statüsel durumlarda serotonin (saygınlık durumlarıyla ilişkili hormon) ve dopamin (beklenti yaratma ve karşılanması durumlarında salgılanan, genel mutluluk haliyle ilişkilendirilen hormon) gibi olumlu durumlarla özdeşleştirilen hormonal süreçler başlatır. Bunlar, kortizol seviyelerini, yüksek oranda düşürecektir. Ancak çok fazla kapılmamak şartıyla elbette. Çünkü her şeyde olduğu gibi olumlu duygular yaratan hemen her şey bağımlı yapma potansiyeline sahip ve bu sebeple bir noktada derslerle ilgilenmek yerine tamamen sosyalliğe yönelim olabilir.

Hedeflere Sadakat

Koyduğunuz hedefe uygun ilerleyiş de stresi azaltacak. Çünkü dediğimiz gibi, stres sizi amacınıza göre dolaylı yoldan dizginlemeye, yapılacak şeye yönlendirmeye yönelik evrimleşmiş bir durum. Bunun farkında olarak, gerekilen hedefler tamamlandığı sürede stres de azalacaktır. Elbette hedef konusunda bir de genel amaçlar, istenilen meslek veya bölüm belirliyse bunu sizde şevk uyandıracak şekilde de kullanabilirsiniz.

Son olarak

Sizinle aynı süreci paylaşan birisi olarak, sürecin gereğinden çok daha fazla önemsendiği ve değer atfedildiği kanaatindeyim, rahatlamaya çalışın, ders elbette önemli olabilir. Ama kendi sağlığınızı ve kişisel meraklarınızı, ilginizi kenara atmayın. Onlara zaman ayırın, onlarla vakit geçirin, sevdiğiniz kitaba, çaldığınız kemana vakit ayırmayı ihmal etmemek de çok önemli. Gelecekte mesleğinizde fark yaratmanızı sağlayacak olan şeyler de bunlar, çünkü bir noktada herkes sizin bildiğinizi bilebilir ama edindiğiniz bu tür çeşitlilikler ve sizin bakış açınız, fark yaratacak olan unsur. Sınav için başarılar dilerim.