Ağzımı açıp gözümü yumacağım hiç umurumda değil çünkü hak ediyorlar ve yaptıkları şey yanlış. Şimdi, "yapay zeka destekli" ifadesini her ürünün etiketinde görmeye iyiden iyiye alıştık. Öyle ki, sanki her tost makinesinde bir ölümsüz bir Einstein oturuyor da ekmekleri altın oranla kızartıyor gibi bir algı yaratılıyor. Tabii burada şunu sormak lazım: Bu tost makinesinde gerçekten verileri toplayıp, bir regresyon analiziyle (örneğin, en basitinden minimizasyonu) ekmeği ideal ısıda tutan bir yapay zeka mı vaaaaar, yoksa sadece "kahverengileştirme butonu" mu koyup adına "AI sensörü" demişler?
startBrainProcess(); // "Beyin parametreleri optimize ediliyor..."
Beyni kullanmaya başladık mı? Evet, başladık. Piyasadaki pek çok cihazda gördüğümüz abartılı tanıtım, genellikle ikinci seçeneğe işaret ediyor. Yani "AI" denilen özelliğin, basit bir if-else algoritmasından öteye geçmediği örnekler çok fazla.
Öte yandan gerçekten yapay zeka kullanan ve kayda değer faydalar sağlayan ürünler de mevcut. Mesela akıllı saatler, kalp ritmini sürekli ölçüp (hatta sağlıklıysak geriye dönüp verileri eğri uydurması, "curve fitting" yapması), anormal bir durum gördüğünde doktora gitmemizi tavsiye ediyor.[1] Bu cihazlar günden güne gelişiyor; verileri alıyor, kendi içinde mini bir makine öğrenmesi modeliyle anlık analiz ediyor. Hatta yakın gelecekte, sakince dururken bile nabzımızdaki değişikliklerden stres seviyemizi tahmin etmek mümkün hale gelebilir. O yüzden işinin hakkını veren markalar ya da cihazlar da var. Kısacası doğru kullanıldığında, yapay zekâ özelliği bir "vitamin takviyesi" gibi ürünü sağlamlaştırabiliyor. Ama her teknik terimin yanında "AI" yazmak, sırf reklam için yemeğe dökmek üzere olduğumuz çorbaya üzerinde "köy tereyağı" yazan paket margarin atmakla aynı şey – esasen tadı güzelleştirmiyor ama adını duyunca iştahımız kabarıyor.
Buna karşın o neyse ağır konuşmayacağım aç oğlu aç pazarlama departmanları "AI Washing" dediğimiz o acayip durumu da körüklüyor. Elinizdeki akıllı telefon sözüm ona "yapay zekâ destekli kamera" sunuyor, ama uyguladıkları makyaj, telefonla çektiğiniz fotoğrafları sadece otomatik renk doygunluğu ayarı yaparak canlı gösteren bir algoritma olabilir. Evet, belki selfielerde pürüzsüz bir cildimiz oluyor (öyle ki çocuktuk, evet, artık bebek yanaklarımıza döndük), ama gelin görün ki 1980'lerin dijital fotoğraf yazılımları da benzer bir parlaklık ayarı yapabiliyordu. Yani bazen "yapay zekâ", basit bir filtreden ibaret çıkıyor. Tıpkı pazara gidip "organik yumurta" diye aldığımızın aslında bildiğimiz kümeste üretilen, markası değişik bir yumurtadan çok da farklı olmaması gibi...
Şuna da dikkat etmek gerek: Yapay zeka özellikleri gerçekten değer kattığında bile, çoğu kullanıcı bunları "büyülü" sanıyor. Halbuki temelinde devasa veri kümelerini işleyen istatistiksel modeller ve karmaşık matematiksel fonksiyonlar (derin sinir ağlarından tutun da Bayesian metotlara kadar) yatıyor. Örneğin makine öğrenimi tabanlı bir görüntü tanıma sistemi, milyarlarca pikseli sınıflayıp, milyarlarca parametreyi optimize edebiliyor. Ancak her cihazın içinde öyle aşırı sofistike bir model yok. Ha bu sofistike tasarımı sağlayanlar da telefonun içinde gömülü bir şey sağlayamayacakları için kendi sunucularından sağlıyorlar onlar da aylık ücrete tabii oluyor. Ohooo yani sen bana bunu sağlamayacaksan ben senin o yarım yamalak yazdığın chatbotuna niye aylık para vereyim ki? Bir de utanmadan AI destekli yazıyorsun. Zaten %20 VAT bindirdiler aylık 400 dolar harcadığım şey 480 dolar oldu iki üç aydır sinirliyim bir de bunlara para yedireceğiz. Çok zengindik ya ülkecek yurt dışına para dağıtmanın tam vakti...
Dolayısıyla "AI destekli" söyleminin bir kısmı gerçekten işe yarasa da, bir kısmının cılız bir kulüpten bozma bir koromuz olduğu aşikâr. Bu yüzden alışverişte, "Marka AI diyormuş, muhteşemmiş!" diye atlamadan önce, hangi fonksiyonu nasıl yerine getirdiğine dair detayları irdelemekte fayda var (hatta çekinmeyin gelin sorun burada şu telefon nasıl deyin 5 sayfa anlaşılır dilde yanıt yazayım ama beni etiketleyin tabii bi el atın falan diye bildirim gelsin sonra görmem falan sözümde durmamış gibi olmayayım) Aksi halde "yapay zekâ" zannettiğimiz şey sadece toz pembe bir reklam perdesinden ibaret kalabiliyor.
Kaynaklar
- S. Lalji, et al. Impact Of Ai In Personalised Healthmonitoring Using Wearable Devices. Alındığı Tarih: 29 Aralık 2024. Alındığı Yer: International Journal for Multidisciplinary Research | Arşiv Bağlantısı
