Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
Liesofwesternmedia Eo
Üye 10 Mart 2021
0

"rastgele" ve "uzun zaman içinde mümkün" gibi kalıplar nasıl olur da bilimsel bir süreçte / tezde / araştırmada / metinde / cevapta kullanılabilir?

bilimsel bir mevzuun cevabının kesin olması gerekmez mi? nasıl olur da bilimsel bir makale yada teoride "zaman zaman içinde kalbur saman içnide" minvalinde "uzun zaman içinde" gibi bir tanımlama kullanılabilir? yada " rastgele" kelimesi nasıl kendine yer bulabilir? bilimsel mevzularda kesinlik gerekmez mi? yerçekimi, kütlenin çekimi gibi
323 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
3 Cevap
Ögetay Kayalı
Astrofizikçi 10 Mart 2021

Olayın temeli, geçen günlerde Richard Dawkins'in yaptığı bir Twitter paylaşımının eleştirilme nedeniyle çok benzer gördüğüm kadarıyla. Yaygın olarak bu isimlerin de sürekli bıraktığı hatalı izlenim science, fact ve reality kavramlarının aynı şeyler oldukları yönünde. Fakat bu üçü farklı kavramlardır. Bilim, bir fact değil, ancak onu keşfetme yolunda kullandığımız bir yöntem (ya da sahip olduğumuz motivasyon) olarak görülebilir. Lakin bilimin bulguları, fact olmak zorunda değildir. Popper gibi filozoflar benzer temeller nedeniyle, bilimi tanımlarken bu nedenle yanlışlanabilir olmasına vurgu yaparlar. Takdir edersiniz ki bir fact, tanımı gereği yanlışlanamaz.

Örneğin 2+2=4 bir fact'tir, ne olursa olsun her koşulda doğrudur. Öte yandan kütle çekim gibi bir kavramın da var olduğunu biliyoruz, lakin onu "kütle çekim" olarak adlandırmak onu fact olabilmekten alıkoyuyor, bir reality yapıyor. Böyle bir şey olduğunu biliyoruz, fakat bu bize ait bir yorum/ifade/iddia ya da adına artık ne derseniz.

Bunun en güzel örneği de verilmiş, Newton mekaniğinden Einstein'ın göreliliğine geçiş. Einstein'ın bu yorumu Newton'ı yanlışladı lakin Einstein'ın yorumunun bir fact olduğunu söylememiz yine söz konusu değil. Dikkat edebilirseniz, bilim burada yanlışlanıyor. Bu nedenle fact değil, fakat onu bulma yolunda bir motivasyona sahip.

Tüm Reklamları Kapat

Yanlışlanabilirliğin bu nedenle, tamamen hatalı olup çöpe atmak anlamına gelmediğine dikkat çekmek gerek. Gördüğünüz üzere bir şeyin yanlışlanabilir olması onu tümden hatalı yapmaz. Tam aksine bilimle fact arasındaki ayrımı belirler.

3
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Görkem Öge
Kozmoloji meraklısı. 10 Mart 2021

Sorduğunuz bu sorudan ve diğer sorulardan anladığım kadarı ile sizin, bilimsel yöntemleri ve bilimin temel dinamikleri üzerine bazı bilgi eksiklikleriniz var. Bu nedenle de bilimsel bilgi, açıklama, teori, kanun vs.leri yanlış yorumluyorsunuz.

Size şöyle bir açıklama yaparsam sanırım bilime bakışınızı tekrar gözden geçirebilirsiniz: Siz sorularınızda, bilimin söylemlerinin her zaman gerçekleri içerdiğini düşünüyor gibisiniz. Biz insanoğlu, hiç bir şey bilmiyoruz aslında. 3 yaşında bir çocuk ne bilir? Hiç bir şey... Peki 4 yaşında biri ile 40 yaşında birinin arasındaki bilgi farkı nereden gelir? Öğrenmeden. İnsan hayatı boyu bir şeyler görür, dener, yapar, öğrenir. İşte insanoğlu, 2600 yıl önce bilimi keşfetti. Ondan önce, bilim yoktu dünyada. Herkes bir şeyleri uyduruyor, kafadan atıyordu. Gök gürültüsü, tanrının öfkesiydi. Deprem tanrının cezalandırmasıydı. Dünya öküzün boynuzundaydı, fırtına deniz tanrısının eseriydi vs. Bilim ve bilimsel yöntemler keşfedildi ve insanoğlu güvenilir bilgileri edinmeye ve biriktirmeye başladı.

Şimdi, şu noktaya dikkat: Bir gerçeği görüp anlarsak ondan emin oluruz. Ama sizin başka bir sorunuzdaki gibi bazı gerçekler bizzat görülüp deneyimlenemez. Etkilerine, kalıntılarına bakmak gerekir. Etkiler de her zaman görülemeyen gerçeği göstermeyebilir ya da açıklamayabilir. Bu durumda, eldeki verilerin miktarı ve içeriğine göre konuşmak gerekir. Bilim insanları da, eldeki verilere göre konuşurlar. Siz, tüm bu söylenenleri "kesin" olarak yorumlamışsınız. Böyle bir şey yok. Genellikle popüler bilim makalelerinde de işin yöntem tarafı hiç belirtilmez. "Biliminsanları evren şöyle oluştu dedi" türündendir bu makaleler. Ama o biliminsanının araştırmasının sonucu "eldeki verilere göre böyle olabilir" şeklindedir.

Tüm Reklamları Kapat

Bilimsem yöntemde "gözlem-hipotez-deney-kuram" gibi aşamalar ve yöntemler takip edilir. Bilim bunu gerektirir. Bir hipotez, "bu böyledir" demek değildir. Varlığından ve kesinliğinden emin olunamayan gerçekler için bir hipotez kurulur, "bu böyle olabilir" denir. Başka biliminsanları öne sürülen hipotezi inceler araştırırlar, doğru-yanlış-eksik-fazla taraflarını belirlerler ve çürütürler, bu şekilde hipotez doğruluğa yaklaşır. Ama bir gün öyle bir bilgiye ulaşırız ki tüm hipotez çürütülür. O zaman da yerine başka bir hipotez yazılır. Bu durum "bilim değişken" demek değildir ki. O bir hipotezdi zaten. "Böyle olabilir"di. İşte bazı arkadaşlar bu duruma "bilim yanıldı" diyor. Öyle değil işte.

Ve her hangi bir gerçeğin bilinmesi başka bir şey, açıklanması başka bir şey. Büyük patlama bir gerçek. Buna kuşku yok. Ama nasıl meydana geldiğini tam olarak bilmiyoruz. Bu nedenle, eldeki verilerle hipotezler kuruyoruz, o hipotezleri test ediyoruz, deneylerle sınıyoruz. Bu şekilde "bir teori"ye dönüştürüyoruz. Teori, herhangi bir gerçeğin açıklamasıdır. Ben gerçeğim ve varım. Buradayım. Benim nasıl var olduğu ve nasıl buraya geldiğim ise bir teori. Evrenin nasıl ortaya çıktığı ile ilgili yeterli bilgimizin olmaması, evrenin var olmadığını göstermiyor. Eksik taraflar da bir süre sonra çözülecek çünkü yeni veriler elde ediliyor. O nedenle "zaman içinde" diyoruz.

Yer çekimi, kütleçekimi gerçek. Newton öyle demişti. Maddeler birbirini çekiyor dmeişti. Ama ne oldu? Einstein onu yıktı. Çünkü maddeler birbirini çekmiyordu. Maddeler uzayı büküyordu, o bükme alanına giren cisimler de bükülmeden etkileniyordu. İşte hipotez, teori, elde edilen yeni veri ve yeni veriye göre düzeltilen teori...

2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Merve Arıcıbaşı
PhD Veterinary Sciences 10 Mart 2021

"Rastgele" bir istatik terimi olarak geçerlidir. Özellikle bilgisayar/hesap bilimlerinde (computing science) büyük yeri var.

"Uzun zaman içinde mümkün"sonsuz olasılıklar içinde mümkün olarak da ifade edilebilir.

Bilimde deneysel olabilen olduğu gibi deneysel olamayan teoriler de var. Sicim teorisi de bunlara bir örnek teşkil ediyor günümüzde.

Tüm Reklamları Kapat

0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close