Para aslında var olmayan bir üründür diyebiliriz. Örneğin 5 litre suyun karşılığında 20 birim para veriyorsunuz. Daha doğrusu 20 birim para ürünü ile 5 litre suyu takaslıyorsunuz gibi düşünebilirsiniz.
Tabii ki doğada bile çok rahat bir şekilde görebileceğimiz üzere herhangi bir şeyin değeri onun enderliği ona karşı oluşan talebin doğrultusunda belirlenir. Örneğin dünya gezegeninde elmas, oduna göre çok çok daha değerlidir. Ancak bu dünya gezegenindeki "insan" denen canlıların talebi doğrultusunda böyle. Gerçekte evrende elmas ve diğer değerli tüm materyaller, odundan çok daha fazla bulunmakta. Teknik olarak odun bugün değerli diyebileceğimiz materyallerden çok daha fazla değerli olmaktadır.
Ancak konuıyu dağıtmadan geri dönelim. Bir paranın değeri temelde ne kadar çok olduğuna bağlıdır, haberlerde de zaman zaman görebileceğimiz üzere büyük ülkeler zaman zaman para yakma politikası izleyerek dolaşımdaki paranın bir kısmını yok ederek paranın değerini korumasını hedeflemektedir. Ancak günümüz Türkiye'sin de ekonomik olaylar sebebiyle sürekli yeni paralar basılmakta ve Türk Lirası değer kaybetmekte. Ancak paranın değer kaybını sadece onu daha fazla basıyoruz diye anlamak yanlıştır. Paranın bir ürün olduğunu ve talep doğrultusunda değerlendiğini söylemiştim. Kısa bir teknik ile bir para birimi ne kadar çok kişi tarafından kullanırsa talebi artacağından değeride artmış olacaktır.
Mesela dolar ve euro para birimini dünyada neredeyse bilmeyen tanımayan bir ülke bulmak çok zor. Ancak benzer bir durumu Türk lirası, ruble çeşitli dinarlar gibi para birimlerinde yaşamak zordur. Elbette tüm para birimler küresel sermayede işlem görür, ancak olay sadece küresel sermayede olmak değil bu sermayede bahsi geçen para birimini işlem hacmine çevirmektir. Ülkeler anlaşmalarında çoğunlukla dolar ve euro kullanır, örneğin para birimi dolar-euro olmayan tamamen farklı birimler kullanan iki ülke düşünelim. Bu ülkelerin para birimleri sırasıyla A ve B olsun, A ile ödeme yapmak mümkün olmadığından A parası ile ilgili miktarda dolar alınır ve ödeme yapılır. Para tekrardan iç sermayeye yada yerel dağıtıma girdiğinde tekrardan dolardan B parasına çevrilir. Elbette dünyanın her yanında sürekli akmakta olan milyarlarca, trilyonlarca doları düşününce. Dolar'ın neden gücünü koruduğunu anlayabiliriz. Daha doğrusu temelde doların neden Türk lirası gibi bir paradan değerli olabildiğini anlıyoruz.
Kısa cevap; paranın değeri işlem hacmine ve talebe bağlıdır.
Kaynaklar
- The Investopedia Team. What Is Money? Definition, History, Types, And Creation. Alındığı Tarih: 31 Aralık 2023. Alındığı Yer: investopedia | Arşiv Bağlantısı
