Günlük hayatta farkında olmadan birçok paradoksla karşı karşıya kalırız ve kullanırız. Ancak bunların paradoks olup olmadığını bilmeyiz. Türk dil kurumu sözlüğünde paradoks kelimesi “ 1. Aykırı düşünce. 2. Çelişki.3.Düşünceler arasında tartışmaya açık, kesin bir yargı içermeyen karşıtlık “ diye açıklanır. Popüler sözlük vikipedi ise; “ Paradoks, görünüşte doğru olan bir ifade veya ifadeler topluluğunun bir çelişki yaratması veya sezgiye karşı bir sonuç yaratmasıdır “ der . Paradoks teriminin karşılığı olarak Türkçe ‘de yanıltmaç ve çatışkı sözcükleri de kullanılmaktadır. Kısaca İnsan zihninde var olan ve de doğruluğuna kesin olarak inanılan bilgilerin ya da ifadelerin, kendi içerisinde çelişkili olması ve insan mantığının sınırlarına ters düşmesi paradoks olarak adlandırılmaktadır.
Matematik geliştikçe ve yeni yöntemler geliştirdikçe çelişkiler, yani paradokslar ortaya çıkmaya başlamıştır... Paradokslara matematiğin dışında günlük yaşamada da her alanda rastlanır. Kimi zaman kendiliğinden oluşan paradokslar olduğu gibi matematikçilerin ve ünlü düşünürlerin yarattığı dünyaca ünlü paradokslar da vardır: Bu tip paradokslar matematikte yeni buluşlara yol açmış ve soyut düşünceyi de beslemiştir. Ne tür paradoks olursa olsun ortaya çıkan sorular ve karışıklık hem ilginç, hem de eğlendiricidir. Örneğin ;
“Yumurta mı tavuktan çıkar, yoksa tavuk mu yumurtadan?” çok duyulan bir örnektir.
“ Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir" Socrates paradoksu da bir diğer klasik örnektir.
Veya basit örneklerden gidecek olursak
Bir otobüs ilanı: -"Okuma-yazma öğrenmek isteyenlere müjde! Hemen aşağıdaki adrese başvurun..." Okuma-yazma bilmeyen bir insan nasıl bu ilanı okuyacak! Okusa zaten o adrese başvurması gerekmez...
Bir adam, saçları döküldüğü için doktora gider. Doktor, teşhisi koyar: Stres! Ama adam saçları döküldüğü için strese girmektedir. Strese girdikçe daha da fazla dökülmektedir. Daha da fazla döküldükçe de, stresi aynı hızla artmaktadır...
Bir sorunun cevabına ne doğru ne de yanlış diyemiyorsak bir Paradoks ile karşı karşıyayız demektir. "Bu sayfada yazılı olan hiçbir şeyi okumayın." gibi buna benzer paradokslar ya kendileriyle çelişiyor gibi görünür, anlamsız ya da şaşırtıcı sonuçlara varır; ya da kısır döngü biçimindedir.
Paradokslar yüzyıllar boyunca insanları büyülemiş ve hayrete düşürmüştür Bazı resimler de paradokstur. Birbirini çizerek tamamlayan eller, sonsuzluğa inen merdivenler, birbirini aralıksız bir bütün olarak tamamlayan çeşitli hayvan ve insan figürleri, sonu olmaya derinlikler ve insanı içine çeken diğer başka çizimler… Ünlü Ressam ve grafik sanatçısı olan Escher sonsuzluğu işlediği yapıtlarında garip döngüleri çok güzel anlatmıştır.
Paradokslar binlerce yıllık geçmişe sahip olmakla beraber, hep insanların kafasını meşgul etmiştir ve birçok yeni yöntemin de ortaya çıkmasına ön ayak olmuştur.
Tarihte bilinen ilk paradoks örneklerini Epimenides vermiştir. Giritli olan Epimenides: -'Bütün Giritliler yalancıdır!' diyerek bizi çelişkiye götürür. Şöyle ki :
Eğer gerçekten Giritliler yalancı ise kendisi de giritli olduğuna göre o da yalancıdır.
Yani söyledikleri yalandır(mesela yukarıdaki cümlesi).
Bu cümle yalan olduğuna göre doğrusu şu olmalı: -'Bütün Giritliler doğrucudur, doğru söyler.' O halde söylediği doğrudur. Yani 'bütün Giritliler yalancıdır...'
[1]
1,083 görüntülenme
