Aslında bizim basit haliyle U=mgh olarak lise fizik derslerinde öğrendiğimiz formülün çok büyük kütleli bir cisimle (bu burada dünya) çok küçük kütleli bir cisim (top) arasındaki kütle çekim potansiyel enerjisinden çıkarıldığını görmekteyiz. Bir cismin tek başına potansiyel enerjisinden bahsedemeyiz. Yani bir sistemin potansiyel enerjisi (en az) iki parçacığın bir özelliğidir, tek bir parçacığın değil.
Dünyanın yüzeyine yakın kütle çekim potansiyel enerjisinin U=mgh olduğunu göstermek istersek;
Dünyanın kütlesi=M, Topun kütlesi=m, Dünyanın merkezine uzaklığımız=R, Topun merkezinin dünya yüzeyine uzaklığı=h ve evrensel kütle çekim sabiti=G olmak üzere;
U=-G mM/(R+h) =-(G mM/R)*(1/(1+h/R)) => [h<<R ise 1/(1+h/R)yaklaşık eşittir (1-h/R)]
U=-G mM/R*(1-(h/R))=-(G mM/R) + G (M/R2)mh, Burada (-G mM/R) sabit ve G (M/R2)=g olduğundan iki cisim arasındaki potansiyel enerji
U=sabit + mgh olur. Biz genellikle cisimlerin dünya üzerinde potansiyel enerji değişimleriyle ilgilendiğimizden;
U1=c+mgh1 ve U2=c+mgh2 dersek ΔU=U2-U1 =c+mgh1 -(c+mgh2) de sabitin dünya yakınlarındaki potansiyel enerji değişimlerinde bir öneminin kalmadığını görebiliriz.
Kütle çekim potansiyel enerjisine bakacak olursak;
W=-ΔU olduğunu görüyoruz.
Topumuzun yerden h1 kadar yukarıda olduğunu ve üzerine +y yönlü Fuy kuvvetinin etkidiğini düşünelim. Cismimiz h2 konumuna kadar +y yönünde hareket etsin. (Fuy>mg), (uy=uygulanan)
Wnet = Wuy + Wmg = Fneth => [Fnet=Fuy-mg]
Wnet = (Fuy - mg)h =Fuyh - mgh (h=h2-h1)
Wnet = Fuyh + mg(h1-h2) ... Burada Fuyh=Wuy ve mg(h1-h2)=Wmg 'dir. Yani; Wnet=Wuy+Wmg olur.
Denklemde;
Wmg =mg(h1-h2) =mgh1 - mgh2 => Wmg=U1-U2 => Wmg=-ΔU 'dur. Burada yapılan işin potansiyel enerji değişiminin negatifine eşit olmasının sebebinin cismimizin Fuy kuvvetinin etkisinde +y yönlü bir a ivmesi kazanırken g yerçekimi ivmesinin - y yönlü etkimesi sebepli olduğu görülmektedir.
Yer çekimi ivmesi cisme negatif iş uyguladı ifadesi de kullanılabilirdir.
889 görüntülenme
Kaynaklar
-
T. Demirtürk. (2019). Üniversite Öğrencileri İçin Fizik-I Çalışma Kitabı. ISBN: 9786058085169. Yayınevi: Kafka Kitap Kafe Yayınları. sf: 139-140.
-
R. A. Serway, et al. (2015). Fen Ve Mühendislik İçin Fizik 1. ISBN: 9789758624225. Yayınevi: Palme Yayıncılık. sf: 424-430.