X inaktivasyonu denilen biyolojik süreç, dişilerin hücrelerindeki iki X kromozomundan birinin genetik olarak susturulması, yani herhangi bir protein sentezinin yapılmasının engellenmesidir. Bunun nedeni gen dozajı denen kavramla ilgilidir; erkekler gonozomal kromozomlar açısından XY kromozomlarını taşırken kadınlar XX kromozomları taşır ve eğer dişilerde bir X kromozomu inaktive olmasaydı bu kromozomdan elde edilen gen ürünü miktarı erkeklere göre iki kat fazla olacaktı (örneğin iki kat X kromozomu bağlı büyüme faktörü, zar reseptörü, enzim vb.) ve bu durum toksik miktarda gen ifadesiyle sonuçlanacaktı. Gen miktarı bakımından fakir olan Y kromozomunun aksine X kromozomu, 1000'den fazla gen içerir ve bunların çoğu kritik görevleri olan genlerdir. Bu genlerin iki cinsiyette de eşit ifade edilmesi önemlidir.
X inaktivasyonu embriyolojik dönemin ilk kısımlarında gerçekleşir ve bu dönemde hücrelerdeki X kromozomlarından biri rastgele inaktive olur. Bu inaktivasyon sonraki gelişim ve büyüme dönemlerinde mitoz bölünme sürecinde korunur. Sonuç olarak dişiler, inaktive olmuş X kromozomları açısından "mozaik" olurlar. Bazı X bağlı hastalıkların dişilerde ifadesi bu durumun göstergesidir
Kaynaklar
- J. Y. Ahn, et al. X Chromosome: X Inactivation. (09 December 2020). Alındığı Tarih: 09 December 2020. Alındığı Yer: Scitable by Nature Education | Arşiv Bağlantısı
