Neden birinin başına gelen 'kötü' bir şeye şahit olduğumuzda 'kötü' hissederiz? Sonuçta bizim ya da bizim için önemli olan birinin başına gelmiyor ki?

Bu durumun empati duygusu ile yakından alakalı olduğunu düşünüyorum. Sadece kendi acımızın kötü olduğunu düşünsek, hiçbir "kötü"lüğe tepkide bulunmayan insanlar oluruz. Fakat bunun tam aksi hareket ediyoruz. Bir başkası acı çektiğinde, kötü bir şeyler olduğunda kendimizi doğrudan karşıdaki kişiyle ya da karşımızdaki kişiyi kendimizle bir tutuyoruz. Aslında empati duygusunun özünde de başkasının başına gelen herhangi bir olayda "bunu ben yaşasaydım ne olurdu?" düşüncesi bulunuyor.

Empatinin genel olarak tanımı; bir kişinin kendisini başka bir şahsın ya da ötekilerinin yerine koyabilmesi ve onların bakış açısından bakabilmesi; ötekilerin duygu, tutum ve düşüncelerini kendine aitmiş gibi hissetmesi ve anlayabilmesidir. Kişilerin birbiri arasında sosyal ilişkilerini kurabilmesi ve ilerletebilmesinin altında empati yatar.

Empatinin biyolojik temelinde rol oynayan etken, maymunlar üzerinde yapılan bir araştırmada tesadüfen keşfedilen ayna nöronlardır. İtalya’daki Parma Üniversitesi’nde yapılan araştırmada makak maymunlarının el-ağız koordinasyonunu haritalandırma üzerine yapılan çalışmada, maymunun ventral premotor korteksi yani F5 alanı ve inferior parietal lobundaki ayna nöronlar keşfedilerek; aslında maymunun karşısındaki kişinin yaptığı motor hareketi yapmamasına rağmen beynin bu bölgelerinde aktif olan nöronlardır (Demir ve Gergerlioğlu, 2013). Bu F5 insan beynindeki homologu motor konuşma alanı olan Broca alanıdır. Bu beyin bölgesi daha sonraki araştırmalarda makak maymunlarının sosyal iletişim kurmalarında rol oynayan ağız hareketlerinin sorumlu olduğu bölgedeki elektriksel aktivitedir ve makak maymunlarının ağız hareketleri yapan insanları izledikleri sırada aynı jest ve mimiklerin beynin sorumlu bölgesinde elektriksel aktivasyon olarak görülmüştür. (Altınbaş, Gülöksüz, Özçetinkaya ve Oral, 2010). Ayrıca yapılan araştırmada motor hareketin ve görsel bilginin yanıtı sırasında ayna nöron sistemi yapılacak eylemi ön görmektedir (Demir ve Gergerlioğlu, 2013).

Ayna nöronların aktivasyonunu incelemek amacıyla Wicker ve arkadaşları çalışmalarında deneklere kötü kokudan tiksinen kişilerin videolarını göstererek, fMRI görüntüleme tekniğiyle beyinlerindeki insula bölgesindeki elektriksel akımda artışını gözlemlemişlerdir. Ayrıca denekler de “sanki” onlar da o kokuyu alıyormuş gibi hissettiklerini ifade etmişlerdir. Aynı teknik kullanarak tat duyusunun ayna nöronlar üzerindeki aktivasyonu gözlemlemek için bu sefer deneklere acı ve tatlı içecekler tadan kişilerin videoları gösterilmiş ve fMRI ile deneklerin beyin aktivasyonu incelenmiştir. Deneklerin bu video izlemesi sırasındaki frontal operculum ile insular b^[1]eyin bölgelerinde aynı düzeyde aktivasyon artışı görülmüştür.

Herhangi bir bilimsel açıklamaya dayanmadan sadece kendi fikrimi söyleyecek olursam, empati duygusuyla ilgili olabilir. Ya da aynı kötü olayın benim yakınımın başına gelirse ne yaparım tarzındaki bir düşünce insanı üzüyor olabilir.