Modern hayatta insanlar seçilim baskısına çok uğramadıkları için evrimin gidişatı yavaşlayacak mı?

Evrimsel değişim sadece doğal seçilimle değil aynı zamanda genetik sürüklenme, gen akışı ve mutasyon gibi diğer süreçlerle de tetiklenir. Modern gelişmeler bazı geleneksel seçilim baskılarını değiştirmiş olsa da evrim halen devam etmektedir; ancak geçmişten farklı şekillerde olabilir.

Dış tehditlerin örneğin yırtıcı hayvanların veya hastalıkların neden olduğu ölümlerin azalmasına rağmen insan evrimi durağan değildir. Genetik analizler ve biyobankalardan elde edilen veriler boy uzunluğu, cilt pigmentasyonu ve hatta ADHD ve şizofreni gibi karmaşık durumlarla ilgili bazı özelliklerin modern toplumda bile doğal seçilim altında olduğunu göstermektedir. Bu özellikler hayatta kalmaktan çok üreme başarısı, sosyal dinamikler ve çevresel faktörlerle olan karmaşık ilişkileri nedeniyle seçilim altında olabilir.

Ayrıca modern yaşam tarzı faktörleri ve kültürel uygulamalar yeni tür seçilim baskılarını da beraberinde getirebilir. Örneğin bireylerin benzer özelliklere sahip kişilerle çiftleşme eğiliminde olduğu (örneğin boy, zeka) eş seçimi, genetik özelliklerin popülasyonlar arasında dağılımını etkileyebilir ve böylece evrimsel süreçleri şekillendirebilir.

Doğal seçilime ek olarak bir popülasyondaki alel frekanslarının rastgele değişmesi süreci olan genetik sürüklenme de evrimde çok elzem. Bu etki özellikle daha küçük ve izole popülasyonlarda daha belirgindir; burada bazı özellikler sadece şans eseri sabitlenebilir veya kaybolabilir. Küresel insan nüfusu büyük olmasına rağmen özellikle izole topluluklarda etkili nüfus büyüklükleri çok daha küçük olabilir ve bu da genetik sürüklenmenin zaman içinde ölçülebilir bir etkiye sahip olmasına olanak tanıyabilir.

Gen akışı yani genlerin popülasyonlar arasında transferi de evrim sürecine katkıda bulunarak bir popülasyona yeni genetik materyal getirir ve bu da sürüklenme ve seçilimin etkilerini dengeleyebilir. Bu süreç özellikle son yüzyıllarda artan küresel göçlerle daha da önem kazanmış ve daha fazla genetik karışım ve potansiyel olarak yeni evrimsel dinamikler ortaya çıkarmıştır.^[1][2][3]

Modern tıp ve teknolojinin doğal seçilimi neredeyse tamamen etkisiz hale getirdiği bir dünyada, evrimin hala anlamlı bir şekilde devam ettiğini iddia etmek ne kadar gerçekçi? Antibiyotiklere dirençli bakterilerin hızla evrimleşebildiği bir dünyada insanın evriminin durduğunu düşünmek, türümüzün kendini beğenmişliğinin bir göstergesi değil midir? Belki de evrim artık sadece hayatta kalmayla değil sosyal statü ve üreme başarısı gibi kültürel ve teknolojik faktörlerle şekilleniyor.

Kısacası evrim hiç bitmedi, sadece oyunun kuralları değişti. Belki de asıl soru evrimin hangi yönde ve hangi hızda ilerlediği, güçlü bel kaslarının değil de, örneğin dijital dünyaya adaptasyon yeteneğinin geleceğin "yararlı" özelliği olup olmayacağıdır.

Dipnot: Elbette insanın evriminin kendi kendini yok etme potansiyeli de bir tartışma konusu olabilir. Gelecekte hayatta kalma ve refah için gereken becerilerin belki de TikTok dans yeteneklerinden ziyade bilimsel ve teknolojik beceriler olacağı öngörülebilir. Ancak mevcut gidişat göz önüne alındığında insanlığın bu yönde ilerlediği söylenemez. Eğitim sistemindeki eksiklikler, bilgiye erişimdeki eşitsizlikler ve popüler kültürün yüzeysel eğilimleri, toplumun büyük bir kesiminin bilimsel düşünce, eleştirel analiz ve problem çözme yeteneklerinden yoksun kalmasına neden oluyor. Bu durum uzun vadede insanlığın karşı karşıya kalabileceği karmaşık sorunlara - iklim değişikliği, kaynak kıtlığı, yapay zekanın kontrolsüz gelişimi gibi - çözüm bulma yeteneğini zayıflatabilir ve hatta türün geleceğini tehlikeye atabilir. Evrimsel bir bakış açısıyla bu durum türün kendi kendini sınırlama ve hatta yok etme potansiyelini taşıyan bir ironi olarak görülebilir. Şimdi bir dans üstadı kalkıp bu yorumuma eksi verebilir, versin de zaten pek bir anlam ifade etmez benim için; sonuçta dans etmek insanlığın hayatta kalması için hayati bir beceri değil. Belki de gelecekte hayatta kalmayı başaranlar dans pistindeki en iyiler değil iklim değişikliğiyle mücadele eden bilim insanları veya yapay zekanın etik sınırlarını çizen filozoflar olacak. Bu konuya girince tutamıyorum işte kendimi... Aslında hiç cevaba girişmemem lazımdı da dayanamadım :)