En yalın haliyle söylemek gerekirse, hayır. Bir kuasar müthiş bir disko topu gibi göz alıcı bir gösteri sunar; o parlak ışığı yayan bizzat karadeliğin kendisi değil, karadeliğin etrafında oluşan süpersonik ateş çemberi, yani celallenen yığılma diski.[1]
Tencerenin içine su koyup fokur fokur kaynattığınızda asıl sesin kaynağı ocak değil, tencerenin içindeki suyun kaynama sürecidir. E karadeliğin çevresindeki "ocakta" da olağanüstü ısınma ve sürtünme gerçekleşti mi, etrafa saçılan ışık âdeta galaksinin tamamını bastırır. Bu koskoca galaksinin ortasında bir balerin misali dönüp duran bir kütle, etraftaki tüm gaz ve tozu kendine çekerek dev bir şölen ortaya çıkarır ve kuasar diye gördüğümüz o dans pisti haline gelir.
Karadeliğin olay ufku dediğimiz sınırı formülüyle gösterilir. Bu kabaca karadeliğin "çevresidir." Ancak kuasardaki esas parıltı bu sınırın dışında, çok yüksek hızla dönen ve çarpışan madde katmanlarından gelir. Örneğin, Eddington ışınım sınırı gibi formüllerle bu parlaklığın ne kadar yüksek olabileceğini kabaca tahmin edebiliriz:
burada , karadeliğin kütlesini, protonun kütlesini, ise Thomson saçılım kesiti gibi fiziksel sabitleri temsil eder.
Kuasarların çıkış noktası ise çoğunlukla evrenin "gençlik yıllarında" ortaya çıkmıştır. Nasıl ki aç bir çocuğun önüne bir tepsi baklava koyduğunuzda tepsiyi süpürmesi an meselesi, işte genç galaksilerin merkezindeki süpermassive karadelikler de o dönem bolca bulunan gaz ve tozu vahşice yutuyor, ortalığı büyük bir ışık şovuna dönüştürüyor. Ancak zamanla ortada fazla "malzeme" kalmayınca veya karadeliğin "iştahı" biraz kesilince, kuasar aktivitesi de sönümlenebiliyor. Böylece, bir zamanlar göğü delip geçen o parlak sahne kapanıp geriye nispeten sakin bir galaksi çekirdeği kalıyor.
Kaynaklar
- Harvard. Quasars & Other Active Black Holes | Center For Astrophysics | Harvard & Smithsonian. (18 Temmuz 2024). Alındığı Tarih: 23 Aralık 2024. Alındığı Yer: Harvard | Arşiv Bağlantısı
