Komodo ejderleri öleceklerini bilebilirler mi? Nasıl mümkün olabilir?

Soruyu bilgim dahilinde 3 farklı açıdan cevaplamaya çalışacağım, umarım faydalı olur.

1—-Gelecekte öleceğini bilebilme veya daha genel bir ifade ile geleceği öngörebilme, planlayabilme yetisi “zihinde zaman yolculuğu yapabilme” yetisi olarak isimlendirilir.

Dünya üzerindeki canlılar arasında bu yeteneğin açık ara en fazla görüldüğü canlı türü ise insandır. İnsan beyni geleceğe dair planlar yapar, uygular, deneyimlerinden çıkardığı sonuçlara göre ve isteklerine bağlı olarak planlarını revize eder. Bu sayede bir bütün olarak medeniyet dediğimiz şehirleri, ideolojileri, savaşları, makinaları ve doğum günü partilerini yaparız. Hayvanlarda da geleceğe dair birçok davranış görülür, mesela su samurları baraj inşa eder, bazı hayvanlar avlarının bir kısmını kış aylarında kazıp çıkartmak için toprağa gömerler, bazı hayvanlar bulundukları coğrafyayı terk edip, göç eder, sincaplar fındık depolar vb. 

Ancak genel kabul hayvanların bu eylemleri bilinçsiz yapıyor olduklarıdır. Psikolog Daniel Gilbert ‘in de ifade ettiği gibi “Bahçeme fındık saklayan bir sincabın gelecek hakkında bildiği şey bir yamaçtan yuvarlanarak düşen bir kayanın fizik kanunlarına dair bildiği şey kadardır.” Daha önce hiç kış görmemiş genç sincaplar yine de fındık depolamaya devam edecektir.

Öte yandan son dönem de yapılan bazı araştırmalar bazı hayvanların da “zihinsel zaman yolculuğu” yapabildiğine dair bazı kanıtlar sunmuştur. Psikolog Nicola Clayton ‘un araştırmalarında kullandığı kestane kargası olarak adlandırılan bir karga türü depoladığı yiyeceklerin arasında zamana bağlı olarak farklı seçim yapabilmektedir. Yapılan diğer araştırmalar da büyük insansı maymunların (şempanzeler, cüce şempanzeler, goriller, orangutanlar) öngörü olarak nitelendirilecek davranışları geliştirdikleri gösterilmiştir. Ancak bazı bilim adamları bu deneylerin sonuçlarını yeterince inandırıcı bulmamaktadır. Bahsi geçen deneylerdeki sonuçların zayıf kaldığını, hayvanların bu davranışları diğer bilinçsiz davranışlarının karmaşık bir varyantı olabileceğini söylemektedirler. Zihinsel zaman yolculuğunun evrensel bir tanımı ve testi yapılmadan hayvanların bu davranış yetilerine sahip olup olmadıkları tartışılmaya devam edecek gözükmektedir. Komodo ejderleri ile ilgili bu konuda benim bilgim dahilinde bir araştırma yapılmamıştır. Ancak hali hazırda yapılan tartışmalı deneyler bile hayvanların bizlere göre çok daha kısıtlı bir geleceği öngörme yetenesi olduğunu gösteriyorken Komodo ejderlerinin ölümü öngörmek gibi çok daha sofistike ve uzun erimli bir öngörüye sahip olmaları hiç akla yatkın gözükmemektedir.

2- Felsefi açıdan irdelediğimizde ise din olgusunun ölüm korkusu/bilinci ile bütünleşik olduğu görülebilir. Hemen hemen her din de ölüm sonrası yapılan ritüeller önemli bir yer tutar. Ölümü konu almamış bir din yoktur dersek zannedersem yanlış söylememiş oluruz. Komodo ejderlerinin veya başka bir hayvanın insan bilincine yakın bir şekilde ölüm öngörüsüne ve bilincine sahip olup olmadığını, laboratuvarlarda yapılan deneylerden önce bu hayvanların doğal ortamlarındaki sosyolojik davranışlarında çok daha yalın bir şekilde gözlemleyebilirdik. 

3- Fizik kanunlarına göre incelediğimizde ise gelecekte olabilecek olgular üzerindeki öngörülerimizin kesinliği Heisenberg ‘in belirsizlik ilkesine çarpar. Bu ilkeye göre bir parçacığın momentumu ve konumu aynı anda tam doğrulukla ölçülemez. Bu ölçülemezlik durumu elimizdeki ölçüm aletlerinin hassasiyetine bağlı değildir. Yani teknolojimizin yetersizliğinden dolayı değil teorik olarak tam doğrulukta sonuç bulamayız. Yani bir komodor ejderinin tüm özelliklerini ve ona etki eden tüm unsurları (kilosu, yaşı, hava sıcaklığı, kan basıncı vs.) en iyi ölçüm cihazlarımız ile ölçsek ve sürekli kontrol altında tutsak bile ölüm zamanını eksiksiz tam bir doğrulukta biz dahi bilemeyiz. Elbette çok iyi yaklaşımlar, öngörüler yapabiliriz ancak yaptığımız öngörü ancak kuantum belirsizliği sınırana kadar yaklaşabilir.

Umarım faydalı olmuştur, hatam varsa affola :)