Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
4

Karadelik simülasyonlarında gördüğümüz ortadaki halka şeklindeki yapı nedir?

464 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
3 Cevap
Sadık Berk Evren
Amatör Astronom

Kara deliğin etrafındaki halka akresyon (yığılma) diski olarak isimlendirdiğimiz bir yapı. Evrendeki pek çok yapı, merkezkaç kuvvetinden ötürü disk şeklinde olma eğilimindedir. Bir kara delik etrafında çok hızlı şekilde dönen parçacıklar da bundan ötürü nesne etrafında bir halka, disk oluşturur.

Şimdi gelelim işin daha ilginç yanına. Kara deliklerin etrafındaki disk gerçekte Satürn'ün halkaları gibi tek bir eksende uzanır. Ancak genelde animasyonlarda kara deliğin yataydaki halkasının yanı sıra dikeyde de bir halkası varmış gibi görünür:

Kara deliğin yatayda olan halkasının arkada kalan kısmı, bükülmüş olan uzay-zaman dokusu sayesinde sanki kara deliğin üzerinden ve altından geçiyormuş gibi görünür.
Kara deliğin yatayda olan halkasının arkada kalan kısmı, bükülmüş olan uzay-zaman dokusu sayesinde sanki kara deliğin üzerinden ve altından geçiyormuş gibi görünür.
NASA

Oysa böyle bir halka gerçekte yok! Bunun sebebi kara deliğin olağanüstü kütlesinden ötürü uzay-zaman dokusunu aşırı derecede bükmesinden kaynaklanıyor. Normalde diskin kara deliğin arkasında kalan kısmı görülemezken aşırı derecede bükülmüş olan uzay-zaman dokusu bunu mümkün kılıyor ve sanki disk, kara deliğin altından ve üstünden devam ediyormuş gibi bir etki yaratıyor.

Tüm Reklamları Kapat

Kara deliğe yukarıdan bir bakış.
Kara deliğe yukarıdan bir bakış.
NASA

Eğer bir kara deliğe yukarıdan bakarsanız gerçekte nesnenin etrafındaki halkanın aynı Satürn'de olduğu gibi tek boyutlu olduğunu anlarsınız.

Bunu açıklamak için Satürn örneği verdim, çünkü konunun anlaşılabilmesi için en iyi örneklerden birisi oydu. Şu fotoğrafa bir bakın, eğer Satürn bir kara delik kadar güçlü bir şekilde uzay-zaman dokusunu bükebiliyor olsaydı halkanın Satürn'ün arkasında kalan kısmı sanki gezegenin üzerinden ve altından geçiyormuş gibi gözükecekti. Yani ilk fotoğraftaki gibi bir görüntü ortaya çıkacaktı.

Satürn'ün halkalarına açılı bir bakış.
Satürn'ün halkalarına açılı bir bakış.
The New York Times

Kaynaklar

  1. R. Garner. Nasa Visualization Shows A Black Hole’s Warped World. (25 Eylül 2019). Alındığı Tarih: 18 Nisan 2023. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
8
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
İlhan Taşlı
Fizik İle İlgilenen
Orijinal Soru: Neden karadeliklerde 2 yönlü ışık birikmesi var?

Karadeliklerde iki yönlü disk birikimi yoktur. Görseldeki simülasyonda diskin arkada kalan kısmının karadeliğin uzay-zamanı aşırı bükmesinden dolayı 900 kadar aşağı ve yukarı doğru büküleceği öngörülerek yapılmıştır.[1]

Kaynaklar

  1. Fahrettin KOYUNCU, Orhan DÖNMEZ*. Dönen Karadelikler Etrafındaki Yığılma Diskinin Modellenmesi: Ağır Kütleli X-Şın Çiftleri. Alındığı Tarih: 28 Mayıs 2024. Alındığı Yer: Dergipark | Arşiv Bağlantısı
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
İlhan Taşlı
Uzay Bilimleri Takipçisi

Evrendeki her karadelikte bu gördüğünüz ışıma olmaz, etrafında zengin malzeme yoğunluğu olanlarda bu ışımayı görebilirsiniz. Karadelikler doğası gereği yüksek kütle çekimine sahiptir ve etraflarında ne varsa çekerler, karadeliğe çekilen gaz ve toz bulutları, tanecikler yörünge kararlılığı gereği karadeliğe yaklaştıkça yörünge hızları artar ve birikim diskleri oluşur (Newton Yasaları ve Genel Görelilik teorisine uygun bir durumdur). Bu hızlanma öyle bir noktaya gelir ki tanecikler ışık hızına yaklaşırken, sürtünme etkisi ısıyı çok yükseltir ve bu durum "olay ufkunun" sınırından itibaren X ışımasına neden olur.

[1]

Tüm Reklamları Kapat

Kaynaklar

  1. Kozan Demircan. Kara Delik Termodinamiği Nedir Ve Nasıl Çalışır? » Kozan Demircan. (25 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 18 Nisan 2023. Alındığı Yer: Kozan Demircan | Arşiv Bağlantısı
2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close