İyi veya kötü kavramlarını neye gore belirleriz?

İyilik kavramı insanın fizyolojik ihtiyaçları ile açıklanmayacak kadar metafizik bir konudur. Kötülük yaparak mutlu olduğunu söyleyen insanların bilimsel olarak davranışsal bozukluk içinde, psikolojik ve sosyolojik açıdan problemli oldukları ortadadır. Bu insanları kendi benliğini değiştirecek bir sürece girip problemli bir insan olmasına sebep olan maddi ihtiyaçlardan daha çok manevi ve vicdani değerlere sırtını dönmesidir. İnsan iyilik yaptığı zaman mutlu olur fakat bu vicdanının gereğini yerine getirdiği için elde edilen bir huzur ve mutluluktur. Kötülük yaptığı zaman ise belki bununla bazı tatminler elde ederek mutlu olduğunu sanabilir ama aslında vicdanında oluşan rahatsızlıktan dolayı huzursuzdur. Ve vicdanının sesini kısmaya çalışan bir insan bu huzursuzluğun girdabına girerek mutsuz bir insan olarak çok büyük psikolojik problemler yaşar.

Sizin verdiğiniz örneklerde her iki insanın mutlu olması diye ifade ettiğiniz şey sonuçtur. Sonuç odaklı bir yaklaşım da ikisinin de mutlu olmasını referans alarak iyi ve kötü kişiden kişiye değişir gibi bir sonuca varabilirsiniz. Ancak her iki insanın davranışına içerik olarak bakarsanız biri başka bir insana zarar vermektedir ve bu iyi olamaz. Nedeni ise kişinin kendisi açısından kendi benliği referanstır. Bunu anlamak aslında çok kolaydır. Mesela Başkasına zarar veren kişi kendisine zarar verilmesini istemez. Bu da herkes bir benliğe sahip olduğundan insanlar arasında yaptığının objektif bakımdan kötü olduğunu ortaya koyar. Sadece o kendi benliğini unuttuğu veya geride bıraktığı için zarar vermeyi başarabiliyor bir durumdadır. Kendi benliğini kullanan ve fark eden biri başkasına kolay kolay zarar veremez. Çünkü böyle bir kişi kendi benliğinde karşısındaki kişinin durumunu algılamaktadır. (Acısını hissetmektedir. Aynı şekilde başkasına yardım eden de yardım edilenin mutluluğunu hisseder. Hissetmek derken de bu soyut bir durum değildir. Beyinlerimizdeki ayna nöronlar aynı acıyı veya mutluluğu bize (bedenlerimizi) yansıtır bizzat kendi benliğiniz de bunu deneyimlemenizi belli ölçüde sağlar. Maalesef insanlar ayna nöronların işlevini bilmedikleri için vicdan diye ifade edilen empatik olguyu soyut bir kavram olarak algılar. Oysa bu biyolojik bir mekanizmadır. Bu yüzden Ahlak ve etik biyolojik kökeni olan objektif bir referansa dayanır.)

En iyi tartı yastığımızdır. (İstisnaları da var…)

İyi ve kötü kavramları, bu alanda kendimizi eğitmemiş ve sahip olduğumuz kültürü evrensel genel geçer kültür ile bütünleştirmemiş isek; doğal olarak yaşadığımız çevrenin, toplumun, ailenin değer yargıları, o değer yargılarına dayanak teşkil eden toplumsal normlarımız, inançlarımız üzerinden tanımlanacaktır.

Ancak hangi toplumda olursa olsun iyi ve kötü, felsefi olarak, dini olarak ve toplumsal olarak en az üç farklı şekilde tarif edilebilir.

Bu tarifler bazen örtüşebileceği gibi bazen çelişebilir.

Misal aynı toplum içinde toplumsal olarak iyinin veya kötünün ölçütü davranışın kendisi iken, inanç üzerinden değerlendirdiğimizde inanmayan herkesi, önceki tüm sıfatlarından sıyırarak ve sırf inanmadığı için kâfir olarak bir tarafa( kötü) itebiliriz.

Fakat her ne kadar iyi ve kötü kavramı toplumdan topluma nüans farkı ile değişiklik gösterse de, anlaşılan şey farklı olsa da dünyada " yaşasın kötülük" demek hiçbir toplumda makbul sayılmaz. İyilik ise herkesin el üstünde tuttuğu bir değer.

Bana göre : Kendini bu evrenin bir parçası, dışındakileri de aynı sayıp, kendisi kadar, dışındakilerin de kendi doğallıklarında var olma hakları olduğunu bilen, bunun sürekliliği için elinden geleni yapan, aksini dayatana karşı da sessiz kalmayan iyidir.

Kendine her şeyi hak, başkalarına lütuf gören, söylemini ve eylemini bu kıstasa göre belirleyen doğrudan, böyle olmayıp toplumun bir bileşeni, varlığını topluma ve kendi dışındakilere de borçlu olduğunu unutup, kendi dışındaki dünyaya gözünü kulağını kapatan "bana dokunmayan yılan bin yaşasın" diyen dolaylı olarak kötüdür.

Ancak buna rağmen bir ayrıntıya daha değinmeden geçemeyeceğim. Realizm ile işleyen dünyaya romantizm gözlükleri ile sürekli bakamayız. Hiç bir insan her şeyi ile ne iyi ne kötü olamaz. Eşyanın doğasına aykırıdır. Her insanın farklı zaman, mekan, olay ve olgulara bağlı olarak, bazen bilerek-isteyerek bazen bilmeden ve istemeden iyi ve kötü olması olasıdır.

Neticede evrensel genel geçer bir tanımı olsa da bu iki kavram; mekana, zamana ve muhataba göre de sık sık değişebilmektedir.

Belki de en önemli kıstas vicdanımız kendisidir. Gece başımızı yastığa koyduğumuzda yastığımızın " soğuyup katılaşma" oranı kanımca önemli bir veridir.

Yumuşacık ve sıcacıksa ne mutlu bize...(istisnaları da var…)