İnsanların sıkılma sebebi göstererek anlamsız işler yapmasının bilimsel olarak karşılığı var mı?

İnternette ‘the science of boredom-can sıkıntısının bilimi’ isimli bir makale buldum. Onu kendimce çevirip buraya ekliyorum.Açıkçası can sıkıntısına karşı olan bakış açımı değiştirdiğini kabul etmeliyim bu yazının.^[1][1]

-----Herkesin çok yoğun olduğu ama buna rağmen boş zamanlarında insanların sıkılıyor olduğu gerçeği evrensel olarak ortak bir durum gibi görünüyor. Sıkıcı bir öğretmenin dersini dinlerken ya da okula gidip gelirken kalabalık bir trafik içerisinde bulunurken bir kişinin sıkıldığını düşünmek kolaydır; öte yandan son zamanlara kadar can sıkıntısının tanımını yapmak bilim insanları için oldukça zordu. Bu zorluğun sebebine bir Kognitif Sinirbilim Profesörü olan James Danckert ‘insan deneyimleri, kişinin kendisi ve çevresiyle olan etkileşimi sonucu oluşur’ sözleriyle işaret ediyor. O halde can sıkıntısı nedir ve insanlar neden bunu deneyimliyor?

2012 yayımlanan bir makaleye göre can sıkıntısı,, objektif olarak nörolojik uyarılma eksikliği ve bu eksikliğe bağlı subjektif olarak memnuniyetsizlik, ilgisizlik, isteksizlik gibi psikolojik durumların bir kombinasyonu olarak ele alınmış. Literatürde başka tanımlamalar bulunmasına karşın araştırmacılar can sıkıntısının , hoşa gitmeyen bir şey olduğu konusunda hemfikir. Danckert bu kavramı tanımlarken ‘ agresif bir biçimde memnuniyetsizlik durumu’ ifadelerini kullanıyor ; öte yandan can sıkıntısı kavramı, ‘apati-ilgisizlik’ denilen psikolojik durumdan, insanların sonunda kendilerini motive edebilmeleri yönüyle ayrılıyor.

Bu durum can sıkıntısının ardındaki evrimsel zorunluluğu açıklayan muhtemel bir faktördür. Cambrigde Üniversitesi’nden Profesör Brian Little şunları söylüyor; ‘Farklı projelerin peşinden gitme ve yeni aktiviteler bulma konusunda can sıkıntısı, psikolojik ve fizyolojik olarak motivasyon sağlıyor. Can sıkıntısının araştırma, keşfetme konusunda evrimsel önemi mevcut. Yeni bir bölgeye göç etme olsun, yeni besinler deneme olsun ya da yeni bir eş arayışı içinde olmak olsun can sıkıntısı insanın olasılık repertuvarını genişletmiş ve sıkıcı olan şimdinin ötesinde gelecekle ilgili yeni opsiyonlar yaratmıştır. Bunlardan bazıları türler için adaptif öneme sahipken, diğerleri çıkmaz sokaklara yol açmıştır.

Bu kadar çok uyaranın mevcut olduğu günümüzde, insanlar sıkılma konusunda o kadar da iyi değiller ve hatta birçoğu acı verici deneyimleri kendi düşüncelerine tercih ediyor. Science dergisinde 2014 te yayımlanan bir çalışmada, katılımcıların yarısı 15 dakika sessizlik periyodunda kendilerine elektroşok uyguladılar. Aralarında öğrencilerden 77 yaşında olan bireylere kadar değişen kişilerin bulunduğu bu katılımcı grubunun üyeleri, boş duvarların olduğu bir odada sandalyeye oturtuldular ve düşünceleri ile baş başa bırakıldılar. Ilk denemede katılımcılara bu süreçten keyif alıp almadıkları soruldu ve cevap genellikle olumsuzdu. Daha sonra çalışma, deneklerin kendilerine elektroşok uygulayabilecekleri şekilde tekrarlandı ve 42 katılımcıdan 18’i bu süre boyunca en azından bir kere kendilerine elektroşok uyguladılar.

Virginia Üniversitesi'ndeki araştırmayı yöneten Profesör Timothy Wilson şunları söyledi: "Çalışma , oldukça kısa bir süre için bile olsa, katılımcıların yapacak herhangi bir şeylerinin olmasını, düşünmekten başka yapacak bir şey olmamasına tercih ettiklerini gösterdi." Tüm eleştirmenler can sıkıntısından genel olarak hoşlanılmadığını kabul etse de, bu deney çalışma yöntemlerine ilişkin bazı eleştiriler aldı. Cardiff Üniversitesi Psikoloji Okulu'nda kıdemli araştırma görevlisi olan Dr. Chis Chambers ise şunları söyledi "Bu aslında insanların sıkılmaktan hoşlanmadığını gösteren bir çalışma. Bu çalışmanın büyük bir bilimsel dergide 11 deneyle nasıl yer bulabildiği ve yayımlandığı biraz şaşırtıcı."

Can sıkıntısı ile ilgili olan bu majör çalışmanın görece yeni olmasından ötürü can sıkıntısıyla nasıl başa çıkılabileceğine dair çok az araştırma var. Fakat Texas Eyalet Üniversitesi'nde gelişimsel eğitim alanında yardımcı doçent olan Taylor Acee, belirli bir görevin sıkıcı olup olmadığına dair kanıtlar olduğunu öne sürüyor. Bu, bir görevin zevksiz, ilgi çekici olmaması, çok kolay veya çok zor olması ya da kişisel olarak önemsiz olması nedeniyle ortaya çıkabilir. Acee'ye göre, yapılacak iş hakkında farklı düşünmek faydalı olabilir: "Bir eylemin ya da aktivitenin potansiyel faydası, uygunluğu veya anlamlılığı hakkında düşünmek, bireylerin eyleme-göreve-işe verdikleri değeri artırmalarına yardımcı olabilir."

Araştırmacılar şu anda test edilebilir bir yapı olarak can sıkıntısının temel standartlarını ortaya koyuyor ve canı sıkılanların beyinlerini incelemeyi ve can sıkıntısıyla mücadelede yeniliğin nasıl bir araç olarak kullanılabileceğini görmek için testler geliştirmeyi umuyor. Can sıkıntısının düşük akademik performans, depresyon, iş yerinde hatalar ve yaşam motivasyonunu azalması gibi pek çok olumsuz sonuçla ilişkilendirildiği göz önüne alındığında, bu alandaki çalışmaların aslında tam yeri ve zamanı. Ne olursa olsun, hepimiz sıkılırız , sadece telefonunuza dönmek yerine, Profesör Little'ın can sıkıntısının yeni bir şey denemek veya yaratıcı olmak için bir motivasyon kaynağı olduğuna dair sözlerini hatırlayın. Can sıkıntısı olumsuz bir şeydir, evet, ama aynı zamanda zihnimizi genişletmek için bir şanstır ve bu gerçekten heyecan verici bir şeydir.------^[1]

Her şey den önce söylemeliyim ki söylediklerimin içinde yanlışlıklar olabilir çünkü sonuç olarak bilgilerimin doğrultusunda ortaya bişey koymaya çalışıyorum. öncelikle insan psikolojisine bakmalıyız, insan hep bir şeylerle uğraşma isteği duyar, bir şeylerde yapmayınca hepimizin bildiği o çok kötü bir his olan "can sıkıntısı" baş gösteriyor. sıkıntının ana sebebi hep aynı döngü içinde gidip gelmemizdir. Bunu gören beyin döngüyü kırmak ister ve bunun sonucunda hiç yapamayacağımız şeyler yapabiliriz.

"Söz konusu sıkılma varoluşsal bir durumdur. Kendi varlığımızı daralmış hissederiz ve kendimizi genişletmek isteriz."

bir şeylerlede uğraşmak bizi iyi hissettirir. Bunuda unutmamalıyız ki insan diğer canlılardan daha farklıdır.

şimdi çok uzatmadan gelelim asıl konuya;

İnsan psikolojisinin çökmemesi için hep bir şeylerle uğraş içinde olmalıdır. Bırakın psikolojiyi bir şeylerle uğraşmadığımız zaman fiziki sorunlar bile ortaya çıkabilir. Psikolojinin bozulmaması için "can sıkıntısı" doğal bir ihtiyaçtır. Hasta filan olmamızın sebebide beynimizin bizi farklı şeylere yönlendirme çabasıdır.