İkisi de değil. Şempanzeler de, diğer canlıların tamamı (hayvanlar, bitkiler, mantarlar, bakteriler, vs.) de insanın kuzenleri, ataları değil.
Kuzen ne demek? Ortak atayı paylaşan birim demek. Mesela amca oğlunuz veya hala kızınız sizin kuzeniniz, atanız değil. Siz onlardan gelmiyorsunuz, onlar da sizden gelmiyor.
Her ikiniz de nereden geliyorsunuz? Dedeniz ve ninenizden. Kuzenlerinizle ortak bir dedeyi ve nineyi paylaşıyorsunuz. O dede ve nine, sizin ortak atanız. Her ikinizin de geçmişini nesil nesil takip edersek, önce anne-babalarınıza ulaşıyoruz (ki bu kişiler kuzenleriniz için aynı kişiler değil, ama onlar da birbirleriyle kardeşle - ki "kardeş" sözcüğünü de kuzenin ekstrem bir formu gibi düşünebiliriz). Anne-babalarınızın anne-babaları ise ortak: Sizin dedeniz ve nineniz.
İşte şempanzeler, çam ağaçları, E. coli bakterileri, okyanustaki balıklar, gökteki kuşlar, insanlarla ortak ataları paylaşıyorlar. Bu atalar farklı zamanlarda yaşamış atalar. Çünkü az önceki örnekte 1. derece kuzenleri örnek aldık. 2. derece kuzenlerinizi örnek alsaydık, o zaman onlarla ortak atanız dedeniz değil, dedenizin babası ve annesi olacaktı. Yani ortak ata, 1 nesil daha eskide yaşamış başka bir "birim" ("kişi") olacaktı.
Şempanzeler, insanların günümüzde halen yaşayan en yakın kuzeni. Atası değiller. Onlarla ortak atamız, 50-60 yıl önce değil, 6-7 milyon yıl önce yaşamış dedelerimizdi. Ama mesela gorillerle ortak atamız 10-12 milyon yıl önce yaşamıştı. Bir çam ağacıyla ortak atamız 1 milyar yıl önce yaşadı. Kuzenler birbirine ne kadar uzaksa, ataları da o kadar eskide yaşadı.
Bize şempanzelerden bile yakın kuzenler de yaşadı; ancak onlar ne yazık ki öldüler (mesela sadece 1 tane 1. derece kuzeniniz olduğunu ve trafik kazasında yitirdiğinizi düşünün). Mesela Neandertaller, bugüne kadar yaşamış en yakın kuzenlerimizdi, ancak artık yoklar. Onlar bize şempanzelerden kat kat yakındılar ve ortak atamız sadece 300.000 yıl kadar önce yaşadı.
İşte bu kadar. Daha detaylı açıklama burada.