İnsan şahit olduğu bir şeyin tam tersini söylerken bunu ne yapıyor?

Bilincimiz doğrusunu biliyor, duyu organlarımız da şahit evet ama insanda irade var. Bunun nedeni irade. Gerçekleri veya yalanı seçmek tamamen iradesel ve bazen de kendini korumak için içgüdüsel.

Öncelikle insanın şahit olduğu bir şeyin tam tersini söylemesi, bilerek ve isteyerek yapabileceği bir şey olarak yani yalan söyleme, manipülasyon yapma olarak bilinçli olarak yapılabilen bir şeydir. Bunu yaparken kimi insanlar daha fazla zorlanırken kimileri hiç zorlanmaz. Bu daha çok kişilik yapılarıyla ilgilidir. Eğer bahsettiğiniz, kişinin kasıtlı olarak farklı bir şey söylemesi değilse, ki bazı durumlarda bu da olasıdır, o zaman konuyu bir kaç farklı açıdan değerlendirmemiz gerekir. İlk olarak insanın gördüğü şey ile algıladığı farklı olabilir, farklı insanlar aynı şeye bakıp farklı şeyler görebilir, bunlar bazen taban tabana zıt bile olabilir. Eğer fiziksel bir görme engeli söz konusu değilse, görülen şeyin algılanmasındaki farklılık bireyler arasındaki zeka, eğitim ve sosyakültürel yapıya bağlı olarak anlamlı şekilde farklılaşabilir. Hatta görülen şeyin görüldüğü zamana, görenin o anki psikolojik durumuna göre bile değişebilir anlamlandırma. Görülenin sözel ifadesi için arada geçen görme-söyleme süresi de yine görülen ve algılanan ile söylenen arasında fark oluşmasına neden olabilir. Burada ilgili olabilecek False Memory (Sahte Anı) kavramını örnek olarak verebiliriz. Sahte bir anı, zihninizde gerçek gibi görünen ancak kısmen veya tamamen uydurulmuş bir hatıradır . Sahte bir hatıra örneği, işe gitmeden önce çamaşır makinesini çalıştırdığınıza inanmak, ancak eve geldiğinizde çalıştırmadığınızı bulmaktır. Böyle bir durumda, iş arkadaşlarına evde çamaşır makinasını çalıştırdığını söyleyen kişi gerçeğe tamamen ters bir şey söylüyordur ama yalan söylemiyordur, çünkü muhtemelen defalarca tekrarladığı bu duruma dair hafızasına daha önce yaptığı kayıtlardan biri ile karıştırıp yanlış hatıra oluşturmuştur. Kişiler sık tekrarladıkları ya da sıkça gördükleri şeylerle ilgili daha sık bu tür yanılgılara düşebilirler. Yeni bir şey söz konusu olduğunda sahte anı oluşması, özellikle travma ile bağlantılı durumlarda mümkündür. Pek çok defa tekrarlanan araştırmalarda, özellikle stres altındaki kişilerin bir kişi ya da objeye dair kısa ve uzun süreli hafızalarının yanılmaya çok yatkın olduğunu ortaya koymuştur. Bu nedenle adli tıpta, tanık ifadelerinin çelişkili olması ve gerçek sonuçla ilgisiz olması beklendik durumlardandır.