İlk ve Orta Çağ'da Gezegenler Biliniyor Muydu?

öncellikle beş gezegeni tanımaktadırlar (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn). Ay ve

Güneş’i de birer gezegen olarak düşünmüşlerdir.

 Gezegenlerin hareketlerine ilişkin bilgileri mevcuttur. Onlara göre, gezegenler

ekliptik yakınında dolanmaktadırlar. Gezegenlerin, gökyüzündeki ileri-geri

hareketlerine ve durmalarına ilişkin bilgilere sahiplerdir. Gezegen

hareketlerinin aritmetiksel değerleri ve dolanım periyotları bilinmektedir.

 Merkür ve Venüs’ün akşam ve sabah yıldızı olarak görünme süreleri yaklaşık

30 gün olarak belirlenmiştir.

 Ay ve Güneş’in hareketleri bilinmektedir; ve bu bilgilerden takvim kavramı

doğmuştur.

 Ay ve Güneş tutulmaları gözlemlenmiş ve matematiksel değerleri

belirlenmiştir.

 Güneş’in yörüngesi belirlenebilmiştir. Ekliptik, burçlara bölünmüştür ve bu

nedenle, bu yörüngeye burçlar kuşağı adı verilmiştir.

 Güneş ve Ay tutulmalarının her zaman ekliptik üzerinde gerçekleştiğini fark

etmişlerdir. Bu nedenle, bu yörüngeye aynı zamanda tutulma düzlemi adı da

verilmektedir.

 Gün, 24 saate bölünmüştür. Bir saat, 60 dakikaya, bir dakika, 60 saniyeye

ayrılmıştır. Bir hafta da yedi gün olarak belirlenmiştir.

 M.Ö. 4.yy’dan itibaren yıldız katalogları görülmektedir. Bunların en önemlisi

M.S. 1086’da Su Sung tarafından yapılan yıldız kataloğudur.

 M.Ö. 6.yy’da kuyruklu yıldızlara ilişkin gözlemler yapılmıştır. M.Ö. 28’de,

Çinliler, Güneş lekelerini ilk defa gözlemlemişlerdir. M.S. 1054 yılında

Çinliler, bir yıldız patlamasını da gözlemlemeyi başarmışlardır. (Yengeç

Nebulası)

 Konumsal astronomiye ilişkin bilgiler mevcuttur. Ekliptik ve Ekvator, referans

alınmıştır. Ufuk düzlemini bilmektedirler. Bunlara ilişkin pek çok kavrama

ulaşılmıştır. Enlem ve boylam bilinmekte, meridyen ölçümleri yapılabilmiştir.

 M.Ö. 4000-3000  Sümerliler  Yıldız gözlemleri

M.Ö. 3000  Akadlar  Astroloji

 Kuzey Avrupa  Stonehenge’in yapımı

 Mısırlılar  Dini takvim (Güneş’i esas alan takvim)

 Mezopotamya  Ay takvimi

M.Ö. 2500  Hint Uygarlığı  Vedik metinler

 Çin uygarlığı  Gözlemler

M.Ö. 2000  Eski Babil  Gezegenlere ilişkin kayıtlar (Merkür ve Venüs)

M.Ö. 1400  Çin Uygarlığı  Tutulma kayıtları

M.Ö. 1000  Babil  Sistematik Gözlemler

M.Ö. 600  Antik Yunan astronomisi ve kozmolojisi

M.Ö. 400-300  Yıldız katalogları

 Çin uygarlığı  KuyrukluYıldız kayıtları

Orta Çağ’da Astronomi

Ortaçağ’da astronomi bilgilerinin İslam bilginlerince geliştirildiği ve bu bilgilerin sonradan Batı’ya aktarıldığı görülür.

Astronomiyi geliştiren bu İslam bilginlerinden başlıcaları şöyle sıralanır:

Fergani (805–880), Gök cisimlerinin hareketleri üzerine yazılar yazdı, ekliptiğin eğikliğini hesaplamasını sağladığı gözlemlerde bulundu.

Kindi (801–873), filozof ve ansiklopedici bilgin, astronomi üzerine 16 eser yazdı.

Battani (855–923), astronom ve matematikçi

Hasib El-Mısri (850–930), Mısırlı matematikçi

Harezmi (780-850): Türkistanlı matematikçi.

Ebubekir Er-Razi (864–930), İranlı bilgin

Farabi (872–950) büyük filozof ve bilgin.

Khujandi 10. yüzyılın sonunda Tahran yakınında bir gözlemevi inşa etti.

Ömer Hayyam (1048–1131), cetveller hazırladı, takvimi geliştirdi.

İbn-i El-Haytham (965–1039), matematikçi ve fizikçi.

Biruni, (973–1048), matematikçi, astronom ve ansiklopedici.

Tusi (1201–1274), filozof, matematikçi, astronom ve ilahiyatçı; trigonometrinin kurucularından biri olarak kabul edilir.

Gıyaseddin Cemşid (1380–1429), (Özbekistan)

Uluğ Bey (1393 – 1449) Timur İmparatorluğu’nun 4. hükümdarı. Matematikçi ve astronom.

Ali Kuşçu (1403 – 1474) Türk astronom, matematikçi ve dilbilimci

Gök bilimin gelişmesinde devlet adamlarının yapmış olduğu kişisel girişimler de önemli bir yer tutmaktadır. Selçuklular döneminde yaşamış olan Kırşehir emiri Caca Bey burada kendi adıyla kurmuş olduğu medresede gök bilimin gelişmesine imkân sağlayacak ortamı oluşturmuştur.