İlham gelmesi tabirinin bilimsel mekanizması ne?

İlham'ın bilimsel tanımı, belli bir süre üzerine düşündüğümüz bir problemin artık onla ilgilenmediğimiz ve beynimizin "üretken" olmadığını düşündüğümüz( biz hiç bir şey yapmıyorsak bile beynimiz her zaman üretkendir aslında. Örneğin: çözmeye uğraştığımız fakat çözemediğimiz bir matematik problemini otururken, otobüste giderken veya tuvalette bir anda nasıl çözeceğimizi saptamamız gibi.) bir zamanda aniden "aydınlanmamız" hah! işte böyle olmalı dediğimiz(aha! moment) an. Bunun psikolojideki adı "içgörüsel öğrenmedir".

İçgörüsel Öğrenme:Gestalt psikologlarından Köhler tarafından ortaya konmuştur. Köhler’e göre içgörüsel öğrenme ilişkilerin fark edilmesi ile gerçekleşir. Organizma bir problemle baş başa kaldığında, problemin çözümüyle ilgili ilişkiler fark ederek çözümü birden bulmakta ve içgörüsel öğrenme gerçekleşmektedir.

İçgörüsel öğrenmede üç aşama bulunur:

Ön çözüm dönemi: Birey zihinsel deneme-yanılmalar yaparak olası çözümleri düşünür, gözden geçirir, ipuçlarını kullanır, gerekirse eski öğrenmelerini kullanarak karşılaştırmalar yapar.

Hah! Anı: İpuçları ve problemi oluşturan öğeler arasındaki ilişkiler birdenbire fark edilir ve problemin nasıl çözüleceği anlaşılır.

Çözüm Dönemi: Bulunan çözüm performansa dökülür.

Köhler içgörüsel öğrenmeyle ilgili deneylerini maymunlar üzerinde yapmıştır. Bunun için büyük kafesler hazırlamış, kafesin tavanına doğrudan ulaşılamayacak biçimde bir muzz yerleştirmiştir. Kafesin içine de çeşitli çubuklar ve sandıklar koymuştur. Daha sonra aç bıraktığı şempanzeleri kafese almış ve onları gözlemeye başlamıştır. Bazı şempanzeler muzu almayı başaramazken bir tanesi sandıkları üst üste koyarak bir diğeri ise bir sandığın üzerine çıkarak muzu almayı başarmıştır. Sultan adı verilen bir şempanze iki çubuğu eline almış ve bir süre çubukları inceledikten sonra bunların birbirine eklenebildiğini fark etmiş ve çubukları birbirine ekleyerek daha uzun bir çubuk elde etmiş, muzu bununla dürtükleyerek düşürmüş ve almıştır.^[1]

Buradan şunu söylebiliriz ki beynimizin "durduğu" veya "kilitlendiği" bir an yoktur çünkü beynimiz her zaman verileri işlemeye devam eder. Üstte açıkladığım kuram da bunun bir sonucudur aslında.

"İlham" terimi iki farklı bağlamda anlaşılabilir: Fizyolojik ve psikolojik.

Fizyolojik İlham: Fizyolojik olarak ilham, nefes alma sürecini ifade eder. Diyaframın ve dış interkostal (diyaframa giden) kasların kasılmasıyla başlatılır, bu da göğüs boşluğunun genişlemesine neden olur. Bu genişleme akciğerlerin içindeki basıncı azaltarak havanın akciğerlere akmasına neden olur. Bu, solunum döngüsünün hayati bir parçasıdır ve oksijenin vücuda girmesine ve karbondioksitin dışarı atılmasına izin verir. ^[1]

Psikolojik İlham: Psikolojik olarak ilham, genellikle bir şeyi; özellikle yaratıcı bir şeyi yapmak veya hissetmek için zihinsel olarak uyarılma sürecini ifade eder. Bu ilham biçimi bilimsel olarak daha az anlaşılmaktadır; ancak çeşitli faktörlerle bağlantılı olduğuna inanılmaktadır:

Yaratıcılık ve Üretkenlik: Yaratıcılık ve üretkenlik yakından bağlantılıdır. Teknolojideki gelişmeler bizi daha verimli kılıyor, daha yaratıcı olmamızı ve fikirlerimizi daha da ileri götürmemizi sağlıyor. Yaratıcılığa odaklanmak, daha az iş yapmak anlamına gelmez. Aslında yeni fikirler, üretkenliğe anlam ve değer katar. ^[2]

Yakınsak ve Farklı Düşünme: Zihinlerimizin iki modu vardır: Analitik ve görev odaklı yakınsak düşünme ile açık ve yaratıcı olan farklı düşünme. Bu iki modu dengelemek hem üretkenliği hem de yaratıcılığı artırabilir. ^[3]

Günün Saati: Bazı insanlar günün belirli saatlerinde kendilerini daha yaratıcı hissedebilir. Örneğin; bazı insanlar, beynin konsantre olma yeteneği ile ilişkili kısmı olan prefrontal korteksin (ön beynin) uyku dürtüsü arttıkça titremeye başladığı gece geç saatlerde kendilerini en yaratıcı hissedebilir. Bu durum, daha esnek düşünmenin ve potansiyel olarak yaratıcılığın yolunu açabilir. ^[4]

Unutmayın, herkes farklıdır ve bu faktörler kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Kendi yaratıcılığınızı ve üretkenliğinizi teşvik etmek için sizin için en uygun olanı bulmak önemlidir.