Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye 20 Mayıs 2024 1 Cevap
3

Gerçekten Merak ettiğim bir sorudur: Dünya milyarlarca yıldır nasıl dönebiliyor?

Dünya Milyarlarca yıldır hiç şaşmadan hangi güç ile dönebiliyor ve neden sol taraftan..Neden hiç şaşmadan soldan dönüyor.?
283 görüntülenme
  • Şikayet Et
  • Mantık Hatası
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
İlhan Taşlı
Uzay Bilimleri Takipçisi 20 Mayıs 2024

Dünya; Güneş yörüngesinde ve kendi ekseninde saat yönünün tersine döner (Kuzey yarımküreden bakılırsa). Kavramsal olarak çok doğru olmasa da sorunuzdaki gibi sola doğru dönüyor diyebiliriz. Siz hangi döngüyü kast ediyorsunuz (eksen, yörünge)bilmiyorum, her ikisini de anlamaya çalışalım.

Dünya gibi diğer gezegenlerin yörüngesi de saat yönünün tersinedir, hatta eksen döngüleri de aynı şekilde. Eksen yörüngesi anormal olan gezegenler; Venüs ve Uranüs tam tersi yönde dönerler gibi gözükse de bu durum eksen açılarındaki tuhaflıktan kaynaklanır (Kuzeyden bakış açısına göre demiştik, gezegen tepetaklak olunca ters görünüyor). Venüs eksen eğikliği 1770 , Uranüs eksen eğikliği 980 dir. Kısacası tüm gezegenlerin eksen ve yörünge dönüş yönünü belirleyen temel güç Güneş gibi görünüyor çünkü, yıldızımızın da eksen dönüşü saat yönünün tersinedir. "Bu iş böyle zincirleme gidiyor ise Güneş'e yön veren Samanyolu Galaksisi niye saat yönünde dönüyor?" diyebilirsiniz. Evet internette pek çok görsele baktığınızda durum böyledir ve saat yönünde dönmektedir. O zaman şimdi şu soruyu soralım; görseli ters çevirip bakarsak ne olur? Elbette bu kez saat yönünün tersinedir, yani galaksimizin dönüş yönü nereden baktığınız ile alakalıdır.

Tekrar başa dönersek; Güneş'in ilk oluşum aşamasında meydana gelen disk, galaksinin veya henüz bilmediğimiz başkaca bir kütlenin neden olduğu eğri uzayın etkisi ile saat yönünün tersine dönmeye başladığı gibi, yörünge mekaniğine uygun olarak (kaynak kısmında detaylar incelenebilir) Güneş çevresinde oluşmaya başlayan ön gezegenlerin diskleri de hem eksen, hem de yörüngesel olarak bu yönde dönmeye başlar. Bu dönüşler herhangi bir sürtünme kuvvetine maruz kalmadığından sonsuza dek sürebilir ancak, sürtünme kuvvetinin haricinde başkaca etkenler olabilir, birazdan değineceğiz.

Tüm Reklamları Kapat

Eksen ve yörünge hızlarına gelecek olursak. Dünya ilk oluşum döneminde şimdiki gibi eksen dönüşünü 24 saatte tamamlamıyordu. Bazı hesaplamalara göre bu hız ilk zamanlar 12-14 saat kadar olabilir. İlk zamanlardan bu güne eksen hızımızı yavaşlatan başta uydumuz Ay olmak üzere Güneş'in neden olduğu eğri uzayın etkisi olmuştur ve günümüzde bu yavaşlama milisaniyeler ölçeğinde hala devam etmektedir. Yaklaşık 200 milyon yıl sonra 24 değil, 25 saatte bir günü tamamlayacağız.

Bizim evrendeki hareketlerimize asıl etki eden Güneş'in neden olduğu eğri uzay ise Ay gibi mini minnacık bir nesne (en azından Güneş'e göre) bizim eksen hızımızda nasıl bu kadar etkili olabiliyor? Aslında bu hızı etkileyen Ay'ın neden olduğu gel-git hareketleridir. Soruyu daha değişik soracak olursak; Dünya'da gel-git hareketlerine Güneş değil de neden Ay (Güneş'in de etkisi var ama Ay ile kıyaslandığında çok az) sebep oluyor? Neticede Ay'ın neden olduğu eğri uzay etkisi, Güneş ile kıyaslanamayacak kadar çok az. Bunun cevabını basit bir oranlama ile verebiliriz: Dünya'nın yarıçapı yaklaşık 6400km. Ay'a uzaklığımız yaklaşık 387.000km. 6400/384.000= 0,016. yani Ay Dünya'ya yakın olduğu uç nokta ile uzak olduğu nokta arasında %1,6 çekim kuvveti farkı var. Aynı hesabı Güneş'e göre yaparsak 6400/150.000.000=0,000042, her iki nokta arasında yaklaşık %0,0042 fark var. Sonuç olarak; Güneş asıl etken olsa da bu etkiyi Dünya'nın neredeyse tamamına yapmaktadır. Aynı durum Ay içinde geçerlidir, sonuçta Ay'ın eksen dönüşü Güneş'e değil, bizim gezegenimize kilitlenmiştir ve bu nedenle sürekli tek bir yönünü görürüz. Eğer Dünya'nın bakış açısından yorum yaparsak; Ay eksen dönüşü yapmamaktadır.

Gel-git hareketleri eksen dönüşümüzü neden yavaşlatıyor: İçi su dolu bir top düşünün ve bu su topun içinde bir sağa bir sola salınım yapsın, bu topu çevirmeye başladığınızda hareket halindeki suyun neden olduğu vektör kuvvetleri bu dönüş hızını yavaşlatacaktır.

Yörünge hızına gelince: Dünya yörüngesi tam bir çember değildir, genelde elips benzeri bir görüntüsü vardır ve Güneş'e en yakın ve en uzak mesafeleri ortalama 5.000.000 km kadar farklılık gösterebilir. Bu şu anlama da geliyor; en yakın halinde iken daha hızlı, en uzak halinde iken daha yavaş bir hızla dönmektedir, yani gezegenin yörünge hızını Güneş'e olan uzaklık ve kütlenin büyüklüğü belirler. Diğer gezegenleri gözlemlediğinizde, kütlelerini de hesaba katmak şartı ile belli bir tutarlılıkta ve Genel Göreliliğe (eski bilimsel yöntem olan Newton Yasaları) uygun döndüğünü görmekteyiz. Sistemin uzağındakiler daha yavaş, yakındakiler çok daha hızlı dönmektedir. Bu duruma neden olan şey, daha önce bahsettiğimiz açısal momentumdur ve formülü dir. Açısal momentum: herhangi bir cismin dönüş hareketine devam etme isteğinin bir göstergesidir ve bu nicelik cismin kütlesine, şekline ve hızına bağlıdır. Açısal momentum bir vektör birimidir ve cismin belirli eksenler üzerinde sahip olduğu dönüş eylemsizliği ile dönüş hızını ifade eder (Kaynak; Wikipedi). Formülden de anlaşılacağı üzere cismin momentum niceliği, yani L sabit bir değerdir. Eğer yörünge yarıçapı azalırsa, hız artar, hız artarsa yörünge yarıçapı küçülür, tersi durumda büyür.

Sonuç olarak özetlersek; cisimlerin dönüş yönü birazda nereden baktığınız ile alakalıdır ve bu yönü belirleyen dış etkenlerdir. Hızları ise; en temelde sürtünmesiz bir ortamda olmaları nedeniyle milyarlarca yıl sürebileceği gibi, herhangi bir dış etken olmaz ise evren var olduğu sürece devam edebilir.[1]

Kaynaklar

  1. Yrd. Doç. Dr. Hulusi GÜLSEÇEN. Yörünge Mekaniği. Alındığı Tarih: 20 Mayıs 2024. Alındığı Yer: Dergipark | Arşiv Bağlantısı
3
  • Şikayet Et
  • Mantık Hatası
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.

Bize Ulaşın

ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close