Fiziksel olarak karmaşıklık neye bağlı?

Karmaşıklık dediğimizde neyi kastediyoruz? Evrende bazı şeyler var ki baş döndürücü bir karmaşıklığa sahip. Peki, bu karmaşıklık, o şeyi oluşturan atomların sayısından mı geliyor, diziliminden mi yoksa var olma ihtimalinden mi? İşin içine girince, olayın atomlardan çok daha fazlası olduğunu görüyoruz. Belki de en ilginç soru şu: Bir beyin mi daha karmaşıktır, yoksa devasa bir yıldız mı? Hadi, bunu bir düşünelim!

Atom sayısı, karmaşıklığın küçük bir parçası olabilir, ama asıl olay atomların diziliminde yatıyor. Tıpkı bir romanın kalitesi gibi düşünebiliriz: Tek tek kelimeler değil, kelimelerin nasıl dizildiği önemlidir. Bir çuval dolusu kelimeyle büyük bir yazarın eserini kıyaslayın; ikisinde de “sayı” var ama biri sanat, diğeri sadece bir çuval! İşte karmaşıklık da burada benzer bir şekilde kendini gösteriyor.

Karmaşıklığı asıl artıran şey, atomların dizilimiyle birlikte, nasıl bir araya geldikleri ve sistemin içinde nasıl bir “örgütlenme” gösterdikleri. Beyin, bu konuda harika bir örnek. On milyarlarca nöron, sayısız bağlantıyla birbirine örülmüş durumda ve her bağlantı bilgi işlemek üzere tasarlanmış. Yani sadece atomlar bir araya gelip bir “yığın” oluşturmuyor, mükemmel bir uyum içinde çalışıyor. Düşün, bir yıldızın karmaşıklığı büyük ölçüde çekirdek tepkimeleri ve kütle çekiminden kaynaklanıyor; ama beynin karmaşıklığı, bilgi işleme ve kendini sürekli “yeniden organize edebilme” kapasitesiyle inanılmaz seviyelere ulaşıyor.

Özetle; atomların dizilimi ve örgütlenmesi, karmaşıklığı artıran ana unsur. Bir yıldız da oldukça etkileyici, ama beynin karmaşıklığı, sadece madde sayısıyla değil, madde arasında işleyen “düzen” ve sürekli gelişen bilgi akışına bağlı olarak çok daha zengin bir karmaşıklık örneği sunuyor. Yani, yıldızlar harika ama beyinler “gelişmiş”!^[1][2][3]