Fibromiyalji hakkında ne biliyoruz?

Fibromiyalji, kronik yaygın ağrıya neden olan, yorgunluk, dinlenemeden uyanma ve bilişsel semptomların eşlik ettiği tıbbi bir sendromdur.^[1]

Bir meta-analiz, fibromiyaljisi olan kişilerde ve sağlıklı kişilerde nesnel ve öznel uyku ölçümlerini karşılaştırdı. Fibromiyaljisi olan bireylerde daha düşük uyku kalitesi ve verimliliği, uykuya başladıktan sonra daha uzun uyanıklık süresi, daha kısa uyku süresi, daha hafif uyku ve nesnel olarak değerlendirildiğinde uykuya başlamada daha fazla sorun ve öznel olarak değerlendirildiğinde uykuya başlamada daha fazla zorluk vardı.^[2]

Fibromiyaljisi olan birçok kişi beyin sisi yaşar. Bir çalışma, fibromiyalji hastalarının yaklaşık %50'sinin öznel bilişsel işlev bozukluğu yaşadığını ve bunun daha yüksek ağrı seviyeleri ve diğer fibromiyalji semptomlarıyla ilişkili olduğunu bulmuştur.^[3]

Genetik, fibromiyaljide önemli bir rol oynar ve hastalığa yatkınlığın %50'sine kadarını açıklayabilir. Fibromiyalji, serotoninerjik, dopaminerjik ve katekolaminerjik sistemlerdeki genlerin polimorfizmleriyle potansiyel olarak ilişkilidir.^[4][5]

Fibromiyaljiyi teşhis edebilecek tek bir patolojik özellik, laboratuvar bulgusu veya biyobelirteç yoktur ve tanı ölçütlerinin ne olması gerektiği ve nesnel bir tanının mümkün olup olmadığı konusunda tartışmalar vardır.^[6]

Araştırma amaçları için ilk yaygın olarak kabul gören sınıflandırma kriterleri seti, 1990 yılında Amerikan Romatoloji Koleji Çok Merkezli Kriterler Komitesi tarafından hazırlanmıştır . Gayriresmi olarak "ACR 1990" olarak bilinen bu kriterler, fibromiyaljiyi aşağıdaki kriterlerin varlığına göre tanımlamıştır:

• Üç aydan uzun süren yaygın ağrı öyküsü- vücudun dört kadranını, yani her iki tarafı, belin üstünü ve altını etkileyen ağrılar.
• Hassas noktalar – 18 adet belirlenmiş olası hassas nokta vardır (bu rahatsızlığı olan kişi başka bölgelerde de ağrı hissedebilir).

Hastaların sınıflandırılması için ACR kriterleri başlangıçta araştırma amaçlı dahil etme kriterleri olarak belirlenmişti ve klinik tanı için tasarlanmamıştı ancak daha sonra klinik ortamda fiili tanı kriterleri haline geldi. Müvekkillerinin engelliliğini esas olarak hassas noktalara ve bunların dava dışı topluluklarda yaygın varlığına dayanarak kanıtlamayı amaçlayan bir hukuk ekibi tarafından tartışmalı bir çalışma yapıldı ve ACR kriterlerinin baş yazarının artık hassas noktaların tanıda yararlı geçerliliğini sorgulamasına neden oldu^[7]

2019'da Amerikan Ağrı Derneği, ABD Gıda ve İlaç Dairesi ile iş birliği yaparak iki boyutlu kullanan yeni bir tanıma sistemi geliştirildi. [12] İlk boyut temel tanı kriterlerini, ikincisi ise ortak özelliklerin ortaya çıkmasını sağlar. 2016 tanı değişikliklerine göre, başka bir tıbbi durumun bozulması veya ağrı bozukluğunun varlığı fibromiyalji tanısını dışlamaz. Bununla birlikte, dağıtımın ana açıklayıcı nedeni olarak başka durumlar dışlanmalıdır. Temel tanı kriterleri şunlardır:

• Çok bölgeli, en az üç ay boyunca toplam dokuz olası bölgedeki (baş, kollar, göğüs, karın, üst sırt, alt sırt ve dolgular) altı veya daha fazla ağrı bölgesi olarak ortaya çıkar.
• En az üç ay boyunca orta ila şiddetli uyku sorunları veya yorgunluk.

Fibromiyalji hastalarında bulunan ortak özellikler vardır. Bunlar hassasiyet, diskognisyon, kas-iskelet sertliği ve fiziksel aktivite veya hipervijilanstır.^[8][9]

Fibromiyoloji sendromu olarak bilinen bu hastalık, yaygın vücut ağrısı ve belirli anatomik bölgelerde hassas noktaların varlığı ile karakterize, iş gücü kaybı ve yaşam kalitesinde düşüşe yol açan kronik bir kas-iskelet hastalığıdır. Hastaların çoğunda; uyku bozukluğu, tutukluk, uyuşukluk, kuru ağız-kuru göz ve çarpıntı hissi yaygın ağrıya eşlik edebilir. Eğitim ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan kişilerde gözlemlenmiştir. Yine ilgili araştırmalarda bu hastalığa aile içi tehlikeli genlerin etki ettiği anlaşılsada bu genler tek başına yeterli değildir. Uyku bozukluğu başta olmak psikolojik stresler, hormonsal bozukluklar ve bazı ilaç ve aşılar Fibromiyoloji'yi tetikleyebilir.^[1]