Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
1

Enformasyon paradoksu için bir bilgi verebilir misiniz?

296 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
Burak G.
Burak G.
6K UP
Astronomi Araştırmacısı

Merhaba Samet, enformasyon paradoksunu anlatmaya geldim.

Enformasyon paradoksunu anlamak için ilk önce karadelikler, kuantum fiziği ve genel görelilik kuramı hakkında bilgiye sahip olmalıyız, bu konular hakkında bilgin varsa bu kısımı geçebilirsin temel bilgileri anlatacağım bilmeyenler okusun, aksi takdirde anlamanız zorlaşabilir.

Kara delik; uzayda yol alan hiçbir maddenin ve ışık da dahil hiçbir radyasyonun kaçamayacağı kadar büyük kütleçekim alanlarıdır. Astronomik tanımıyla bir kara delik, büyük kütleli yıldızların süpernova patlamasıyla ölmesi sonucunda oluşan, bilinen en sıkışık (kompakt) gök cismidir.

Tüm Reklamları Kapat

Olay ufku; Genel görelilikte olay ufku, uzay-zamanda olayların dışarıdan bir gözlemciyi etkileyemeyeceği bir sınırdır. Halk dilinde "geri dönüşü olmayan nokta" olarak tanımlanır, yani kütle çekiminin kaçışı imkansız kılacak kadar büyük hale geldiği nokta. Olay ufkunun en yaygın örneği bir kara deliği çevreleyen ufuktur. Ufkun ötesinden yayılan ışık asla gözlemciye ulaşamaz. Aynı şekilde, gözlemcinin tarafından ufka yaklaşan herhangi bir nesne yavaşlıyor ve ufuktan asla tam olarak geçemiyor gibi görünür, görüntüsü zaman geçtikçe daha fazla kırmızıya kayar. Bununla birlikte, seyahat eden nesne hiçbir garip etki yaşamaz ve aslında ufuktan sonlu bir miktarda uygun zamanda geçer.

Daha spesifik ufuk türleri arasında bir kara deliğin etrafında bulunan ilgili ancak farklı mutlak ve görünür ufuklar yer alır. Diğer farklı kavramlar arasında Cauchy ve Killing ufku; Kerr çözümünün foton küreleri ve ergosferleri; kozmolojiyle ilgili parçacık ve kozmolojik ufuklar; ve mevcut kara delik araştırmalarında önemli olan izole ve dinamik ufuklar yer alır.

Kuantum teorisi; Kuantum Teorisi (bazen "Kuantum Mekaniği" olarak da adlandırılır) şu anda doğadaki tüm fiziksel süreçlerin altında yattığına inanılan matematiktir. Ne olacağını tam olarak tahmin etmek için kullanılamaz, sadece herhangi bir şeyin gerçekleşme olasılığını tahmin edebilir. Ancak olasılıklar yalnızca, gerçekleşmesi muhtemel tüm farklı şeylerin tüm olasılıklarını topladığınızda toplamın bire eşit olduğunu görürseniz anlamlıdır. Bunun doğru olmadığı bir kuantum teorisi hiçbir anlam ifade etmez. Bunun bir sonucu, bir kuantum teorisinde bilginin asla gerçekten kaybolmaması ya da gerçekten kopyalanmamasıdır; en azından prensipte, bir sistemin nasıl başladığını ("başlangıç durumu") nasıl sona erdiğine ("son durumu") dair tam bilgiden her zaman belirleyebilirsiniz.

Genel görelilik teorisi; Albert Einstein tarafından geliştirilen genel görelilik kuramı esasen bir kütle çekim kuramıdır. Bu kuramın Newton'un kütle çekim kuramından temel farkı, kütle çekimini cisimlerin kütlelerinden kaynaklanan bir kuvvet ile değil, uzayın eğriliği ile açıklamasıdır.[1]

Tüm Reklamları Kapat

Enformasyon paradoksu, ( diğer adıyla kara delik bilgi paradoksu) kuantum mekaniği ve genel görelilik öngörüleri birleştirildiğinde ortaya çıkan bir bulmacadır. Genel görelilik teorisi, hiçbir şeyin hatta ışığın bile kaçamadığı uzay-zaman bölgeleri olan kara deliklerin varlığını öngörür.

Kara Delik Bilgi Paradoksu

Paradoks, Hawking'in 1974-1975 yıllarında kuantum alanlarıyla çevrili kara deliklerin aslında parçacıklar yayacağını ("Hawking radyasyonu") ve boyutlarının küçülerek sonunda tamamen buharlaşacağını göstermesinden sonra ortaya çıkmıştır. Kara delik buharlaşıp yok olduktan sonra bilgi nereye gitti? Kara delikle birlikte yok olduysa, bu kuantum teorisini ihlal eder.

Belki de bilgi Hawking radyasyonuyla geri gelmiştir? Sorun şu ki kara deliğin içindeki bilgi dışarı çıkamaz. Dolayısıyla Hawking radyasyonunda olmasının tek yolu (safça) içeridekinin kopyalanmasıdır. Bilginin biri içeride, diğeri dışarıda olmak üzere iki kopyasının olması da kuantum teorisini ihlal eder. Paradoksun kadar karmaşık olmasının en büyük sebeplerinden biri kuantum teorisinin ihlalidir.

Peki doğru mu?

Kara deliklerin evrendeki verileri (enformasyonu) gerçekten silip silmediği tartışmalı bir konu. Bunu görmek için kara deliklerin dış sınırına yakından bakalım; çünkü içini göremeyiz ama olay ufkunu dışarıdan görebiliyoruz. Enformasyon paradoksu diye bir şey varsa olay ufkunda gerçekleşiyor.

Kara delikler kaynar çaydanlıktaki su gibi buharlaşarak azar azar kütle kaybediyor ve buharlaşma sürecine Hawking radyasyonu diyoruz. Ancak bu çok yavaş işleyen bir süreç: Güneş kütlesindeki bir kara deliğin kütlesini tümüyle eritmesi 10 milyon trilyon trilyon trilyon trilyon yıl sürerdi.

Ancak merak etmeyin: Yarı tanrı statüsüne erişmiş olası bir gelişmiş uygarlığın üyeleri bile bu kadar süre beklemek zorunda değiller. Kara deliklerin buharlaşması gittikçe hızlanıyor. Bir kara delik ne kadar kütle kaybedip zayıflarsa o kadar hızlı buharlaşıyor.

Dolayısıyla evrendeki ilk kara deliklerin (evrenin oluşumundan kalma küçük ilkin kara deliklerin) 100 trilyon sonra buharlaşmasını bekliyoruz ki bu da evrendeki bütün yıldızların 1 ila 100 trilyon yılda öleceği tahminiyle çakışıyor. Her durumda kara delikler yok olurken yuttukları şeylerin de verisini silip enformasyon paradoksuna yol açıyor.[2]

Öyleyse nedir bu enformasyon?

Tüm Reklamları Kapat

Enformasyon gözle görülür, elle tutulur bir şey değil ve genellikle temel parçacıkların kuantum özellikleri ile uzay-zamandaki dizilişleri olarak tanımlanıyor (orada, şu anda duran tahta masanın atomlarının sıcaklığı 24 derece demek gibi).

Enformasyon gerçekten yok oldu mu?

Aslında biz yanmış kağıdı küllerinden Anka kuşu gibi yeniden yaratamasak da enformasyon evrende fiziksel olarak varlığını koruyor. Sadece artık erişemeyeceğimiz kadar karışık ve dağınık bir halde bulunuyor. Tıpkı kağıda bir yazı yazıp üstünü karalarsanız artık yazıyı okuyamayacağınız gibi.

Tüm Reklamları Kapat

Kısaca çok karmaşık ve kafa yakan bir paradoks, çok uzun oldu ama inanın bana tam olarak anlanılması için bir bu kadar uzunlukta makaleler daha var. Fakat, detaya girmeyip sadece enformasyon paradoksunun ne olduğunu okumak istiyorsanız, kara delik bilgi paradoksundan aşağı doğru okursanız anlayacaksınızdır. Sağlıcakla kalın.

Kaynaklar

  1. Dr. Mahir E. Ocak. Genel Görelilik Kuramı Nedir? | Tübitak Bilim Genç. Alındığı Tarih: 28 Temmuz 2023. Alındığı Yer: Bilim Genc | Arşiv Bağlantısı
  2. Kozan Demircan. Enformasyon Paradoksu: Kara Delikler Evreni Siler Mi? » Kozan Demircan. (28 Ağustos 2017). Alındığı Tarih: 28 Temmuz 2023. Alındığı Yer: Khosann | Arşiv Bağlantısı
2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close