Bu soruya cevap vermeden önce enflasyona neden olan durumları gözden geçirmemiz gerekiyor.
Talep Enflasyonu: Arz talep dengesinin, talep lehine değişmesi ile oluşur. Basit bir örnek ile şöyle açıklayalım; ortada 10 birim mal ve bu malı talep eden 15 kişi olsun, en yüksek fiyatı veren malı alacaktır, dolayısı ile fiyatlar yükselme eğiliminde olur. Fiyat artışlarını ancak, talebi karşılayacak miktarda üretim yaparak durdurabilirsiniz.
Maliyet Enflasyonu: Üretim maliyetlerini artıran her unsur (enerji, işçilik, nakliye, ham madde gibi) fiyatlara yansıtılır ve enflasyon oluşur. Bu tip fiyat artışlarını durdurmak oldukça zordur. Tüketim eğilimlerini azaltmak, kişileri tüketimden ziyade tasarrufa teşvik etmek, üreticilerin girdi maliyetlerine destek olmak, belli başlı yöntemler olabilir.
Para Arzı; Maliyeti düşük para arzı fiyatları adeta patlatır. Pandemi sonrası hükümetimizin ekonomi politikaları maalesef böyle bir sonuç doğurmuştur. Enflasyon oranının altında verilen banka kredileri, kişilerin/kurumların yüksek miktarda kredi talebine ve alınan krediler ile tüketim, menkul, gayrimenkul harcamalarını yükseltmiştir. Para arzının maliyetini, yani faiz oranlarını artırmak tek çözümdür. Diğer yandan devletin bütçe açığını karşılamak adına, para emisyonunun yükseltilmesi de enflasyonu körükler. Bu konu fiyat arışlarından ziyade, paranın alım gücünün azalması, yani TL'nin değersizleşmesi ile alakalıdır. Tek çözüm elbette bir şekilde denk bütçenin sağlanmasıdır, eğer bunu yapamıyorsanız, vergileri/harçları artırmak, yeni vergi kalemleri icat etmek gerekir.
Enflasyon Beklentileri: Bu durum biraz psikolojiktir ve önlem alması en zor konuların başında gelebilir. Üreticiler beklenti enflasyonu oranında her ay fiyat artışlarına devam eder. Çünkü, yıllık veya 6 aylık periyodlarda, işçilik maliyetlerinin, girdi maliyetlerinin artacağı konusunda öngörüler oluşur. Süreç birbirini tetikleyen kısır bir döngünün içine girer. Bu kısır döngünün kırılması gerçekten çok zordur ve özellikle dar gelirli kesim üzerinde ciddi bedeller ödetilerek, talebin aşırı düşürülmesi ile netice elde edilebilir.
Sonuç olarak; enflasyon nedenlerini ve bu nedenleri ortadan kaldıracak önlemleri kabaca sıraladık ve fark ettiyseniz fiyat artışlarını yasaklamaktan hiç bahsetmedik. Çok aşırı durumlarda zaman zaman kullanılan bir yöntem olsa da çok daha ağır bedelleri olabilir. Bu bedeller ne olabilir? Karaborsacılık patlar; bu durum gizli fiyat artışları ile tüketiciyi çok daha zor durumlara düşürebilir. Üreticilerin zarar etme endişesi; üretimden çekilmelerine ve bunların neticesi olarak, ürün arzının azalmasına, işsizliğin patlamasına neden olur. Entegre olduğunuz dış piyasalar ile bağınızı koparabilir; fiyatların sabitlenmeye çalışılması ile reel değil, suni fiyatlar oluşur. Suni fiyatlar, dış pazarlarda aşırı pahalı veya ucuz kalmanıza neden olabilir. Aşırı pahalı kalırsanız ithalatınızı tetikler ve döviz açığınızı patlatır. Aşırı ucuz kalırsanız; üreticiler ürettiklerini sadece dış pazarlarda yüksek fiyatlardan satmaya çalışır ve iç piyasaya mal arzı azalır.
