Empati, beynin hangi kısmıyla faaliyete geçer?

Empati, beynin çok farklı bölgelerini aktive eden bir durumdur, memelilerde gelişen anne bakımı kadar eski olan empati (8) için temel olarak; beyin sapı, anterior singulat korteks, orbitofrontal korteks ve insula memelilerde empatide aktive olan bölgelerdir. Duygular, hormonlar ve bunlar ile oluşan emptati özelinde başkalarını önemsemek bütün memelilerde ortaktır. (5) İnsanın empati devreleri, kompleks bağlantılara sahip olan bu bölgelerin yapılarının ve bağlantılarının gelişmesi ve farklı bölgelerle bağlantılar kurmasıyla evrimleşmiştir. (6)

Bir başkasının zihin durumunu anlama kapasitesi bilişsel empati, karşıdakinin zihinsel durumunu anlayıp ona yönelik karşılık verme kapasitesi duygusal empatidir. (1)

Duygusal ve bilişsel empatide etkinleşen beyin bölümleri

Empati tiplerinde özel olarak inferior frontal girus duygusal empatiden, ventromedial prefrontal korteks ise bilişsel empatiden sorumludur. (2)

Bir çalışmada bilişsel empatide orta singulat korteksin ve dorsomedial prefrontal korteksin aktive olduğu ve duygusal empatide ise insula bölgesinin aktifleştiği görülmüştür. (3)

Bilişsel empatide etkinleşen beyin bölümleri

Altı orbitofrontal korteks hasarı olan katılımcı, altı dorsolateral prefrontal korteks hasarı olan ve on iki hasarsız beyni olan bireyleri kapsayan bir kontrol grubunu içeren katılımcılardan oluşan bir araştırmada başkalarının duygularını doğru olarak tanımlama becerisinin değerlendirildiği kapsamlı bir bilişsel empati değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir ve incelenen iki bölgenin de bilişsel empatide etkinleştiği sonucuna varılmıştır. (4)

Duygusal empatide etkinleşen beyin bölümleri

Ayna nöron sistemi özellikle duygusal empatide öne çıkar. (2) Duygusal empatide yetersizliği olan otizmli bireylerde yapılan çalışmayla ayna nöronların az olduğu bulunmuştur. (9) Otistik çocukların duygusal tepkilerini gözlemleyen bir çalışmada beyinlerinin gyrus frontalis inferior pars opercularis bölgesinde ayna nöronların aktivitesinin az olduğu görülmüştür. (10)

Elsevier

Empatide kadın ve erkekteki farklılıklar

İnsan evrimi boyunca çocuk bakımında önemli rol üstlenen kadınlar sözlü olmayan bir iletişim biçimi olan empatiyi erkeklerden daha iyi anlayacak şekilde evrimleşmiştir. Kadınlar genel olarak bilişsel ve duygusal empatide daha iyidir. Bunu destekleyen bir çalışmada kadın beyninde genel olarak empatiyle ilintili olan ayna nöronlarla ilişkili inferior prefrontal korteksteki gri madde hacimlerinin daha büyük olduğu bulunmuştur. (7)

Empati kurulmasında taklidin nöral mekanizması

Karşıdakinin davranışlarını anlamak ve taklit etmek için superior parietal korteks, duygu işlemede önemli fonksiyonu olan limbik sistemden aldığı bilginin eyleme dönüştürülmesi için eyleminin erken görsel tanımını kodlar ve bu bilgiyi posterior parietal ayna nöronlara gönderir ve burada hareketin hassas kinestetiği kodlanır ve bu bilgi inferior frontal ayna nöronlara gider, burada eylemin amacı kodlanır. Hareket planının kopyaları frontal ve parietal ayna nöron alanlarından eylemin tahmin edilen duyusal sonucu oluşturacağı superior parietal kortekse geri gider. Eylemin görsel işlenmesi ile tahimn edilen duygusal sonuca dair veriler beraber işlendiğinde taklite başlanır ve karşıdakinin duyguları anlanıp tepki verilmeye hazır hale gelmiş olur. (11)

Beynin empati bölgesi “İnsula”

Beynimizin temporal bölgesinde bulunur. Duyguların farkında olunmasına, duygusal tepkilerimizde ve empati yaparken beynin devreye giren kısmıdır ve limbik sistemimizin bir parçasıdır. Özellikle ön (anterior) bölümü dikkat ve yüksek seviyede bilinçli kontrolden sorumludur.

Bu ön bölge, dış dünyadan gelen uyaranlarla iç dünyamızdaki uyaranları kontrol eden yerdir. Aynı zamanda kalp ve sindirim sisteminin otonomik sinir sistemi kısmını da düzenler.

İnsula, Anterior Cingulate’le bağlantılıdır. Bu bölgeyle insulanın ön bölgesinde bir sorun olursa kişinin ağrıyı hissetmesi veya sevdiği insanların ağrısına empati yapmasında sorun ortaya çıkıyor. Bu kişiler, “Empati yapamıyorum, bu kısmımı kaybettim” diye yakınabiliyorlar da.

İnsulanın ön kısmı, aynı zamanda amygdala (korku, endişe bölgemiz) ile bağlantılı. Ağrıyı hissetmenin yanında kızgınlık, iğrenme, korku, üzgün ve mutluluk duygularını hissetmede de rol oynar.

Sempati duygusu oluştuğunda primer motor bölge devreye girmekte. Bu, insanın başkasının yüz ifadesini gördüğünde kendi yüz ifadesiyle başkasının duygusunu anladığını ifade etmesinin yansımasıdır. Ayna nöronlar, bir başka insanın duygularını anladığımızda devreye girer. Genelde empatik duygu durumu merhameti de içerirken beynin ön lobundan aşağıya doğru bir işlem halinde başlar. Bu sırada dikkat duyguya verilir ve oda duyguyu regüle etmemizi sağlar.

En erken 18 aylık bebekte, genelde 2-3 yaşında sempati gelişmeye başlar. Sempati

toplumda bir başkasının

yararını düşünüp bencil olmadan fedakârlık yapabilmeyi gerektirir. 2006 yılında İsviçre’de yapılan çalışmada, çocuklarda sempati ve empatinin ailelerin yetiştirme tarzıyla bağlantılı olmadığı ortaya çıkmıştır.

Merhamet birçok dinde oldukça yer bulan bir terimdir. Mesela, islamın en bariz özelliklerinden biri merhamet dini olmasıdır. İnsanların bir arada, birbirlerine karşı ölçülü, saygılı ve merhametli olmasını talep eder.

Empati, sempati ve merhameti kullanabilen insanların beyinlerindeki bu bahsettiğim sistemlerin düzgün çalıştığını bilimsel olarak söylemek mümkün olduğu gibi dini referansların da bireyden bu sistemlerin düzgün çalışması beklentisi olduğu açıktır.

Birbaumer ve arkadaşları fMRI neurofeedback ile anti sosyallerde insula bölgesindeki elektrik akımını düzenlediklerinde onların pişmanlık duygularının geliştiğini gördü.

Clinical EEG ve Neuroscience’da yayımlanan anti sosyal kişilik bozukluğunda yaptığımız QEEG uygulamalı Neurofeedback vaka çalışmamızda biz de aynı bulgulara ulaştık.