eğer denizdeki her şeyi keşfetmediysek keşfedilen kısmın%5 olduğunu nasıl bilebiliyoruz?

Bir kuyu düşünün. Derinliğini bilmiyorsunuz ve öğrenmek istiyorsunuz. Ne yapardınız? Bir ip alıp, güvenli bir yere bağlayıp kuyunun içine sarkar mıydınız mesela? Eğer bunu yapmayı göze alıyor iseniz kaç metre uzunlukta bir ip seçerdiniz?

Eğer merak ettiğimiz şey kuyunun derinliğini tespit etmek ise aklınıza daha zahmetsiz, zekice ve güvenli bir yöntem gelmedi mi? Mesela o ipin ucuna bir taş bağlayıp taşı kuyuya sarkıtmak. Elinizde bir ağırlık hissetmediğinizde anlardınız ki taş zemine oturdu, değil mi? Ve ipin o kısmını işaretler, taşı yukarıya çeker ve ipin işaretli kısmının uzunluğunu ölçerdiniz.

Peki bunu yaparak kuyunun derinliğini ölçtük, bu doğru. Ama kuyuyu keşfettik mi? Hayır. İçinde ne var biliyor muyuz? Hayır. Ama derinliğini biliyoruz.

İşte her tür yapının büyüklüğünü, hacmini, yapısını, enerjisini vs. ölçmek için çeşitli yöntemler var ki kuyu örneğinde son derecede ilkel bir yöntemden örnek verdik. Ekipmanımız var ise kuyuya ses dalgası göndererek de derinliğini ölçebilirdik mesela. Bu yöntemler, o yapının tüm içeriğini keşfetmeden -çünkü bu büyük bir çaba olabilir hatta olanaksız olabilir- bazı niteliklerini keşfetmemize yardımcı oluyor.

Evren, keşfetmemizin olanaksız olduğu en büyük yapı. Ama onu tanımak da istiyoruz. Ne yapacağız? İlla bir ipe tutunup içine mi sarkacağız? Hayır. Bin bir türlü yöntemle onu mümkün olduğunca tanımaya çalışacağız. Verdiğim kaynakta bu yöntemlerden bahsediliyor.

Mesela en uzak galaksilerden gelen ışığın gücünü, kırmızıya kaymasını ölçerek evrenin büyüklüğünü, genişleme hızını anlayabiliyoruz. O en uzak galaksiye gittik mi? Hayır. Gitmemiz gerekiyor mu? Hayır. Gidemeyiz de zaten. Ama onun uzaklığını, bize gönderdiği ışığı ve o ışığın hangi bilgileri taşıdığını anlayabiliyoruz.

Bilim bunu yapar zaten. Ulaşılması güç gerçekleri açığa çıkarır. Bu yüzden bu kadar değerli.

Umarım bir pencere açabilmişimdir. Sağlıcakla.^[1]