Dinler neden ortaya çıktı?

Bu çok uzun bi konu. Sıkmadan kısaca değinmeye çalışacağım. 

1) Düşünme Sorgulama 

a) İnsanlar düşünmeye başladıkça sorgulamaya da başladılar. Şimşek neden çakar, deprem niçin olur,volkan neden patlar vb gibi. Bilgileri yetersiz olduğu için bunları bazı doğa üstü güçlere yüklemişlerdir. Volkan kenarında yaşayan toplumlarda volkan tanrıları, şimşeklerin çok olduğu yerlerde şimşek tanrıları olduğuna inanılmıştır.

Ben nasıl oluştum? Düşüncesi Hatta bazı İlk topluluklara bakıldığında Toprak Ana yı Tanrı kabul etmişlerdir. Bunun nedeni kendilerinin annelerinden çıkması ve anne yarattı düşüncesi ve yiyeceklerinin topraktan çıkması toprak yarattı düşüncesi. 

Ayrıca Yeni ölen birine baktıklarında gördükleri tek farkın ölünün ağzından son bi nefes çıkması insanlarda ruh inancı kavramını oluşturmuştur şeklinde görüşler de vardır 

2) Toplum olma bilinci 

Toplumda düzeni sağlamak için. Çünkü bi toplum ne kadar birbirine bağlı olursa o kadar güçlü olur. 

Ayrıca kabile savaşları veya normal savaşlarda ölenlerin cennete gitme düşüncesi toplumları daha güçlü yapmıştır. İnsanlar ben öldüğüm de sonsuz cennete gidicem düşüncesiyle kabilesi için canı pahasına savaşmıştır. Bu yüzden ateist toplumlar günümüze kadar gelememiştir diyenler var. Ama günümüzde böyle şeylere ihtiyacımız olmadığı için dinler sömürü amacıyla kullanılmaktadır 

Kısaca değinmeye çalıştığım için bi çok yer eksik kalmış olabilir

Bu soru felsefeden ziyade evrimsel psikoloji ve sosyolojinin konusu. Ancak sosyolojik açıklamalar muhtemelen tek başına yeterli değil. Bunun nedenleri şunlar:

a) Dinler inanılmaz derecede yaygınlar. Hem günümüzde, hem de tarih boyunca bir dine sahip olmadığını söyleyebileceğimiz çok az toplum var.

b) Dinler çok ciddi ortak özelliklere sahipler. Ritüeller, ayinler, çeşitli tabular, dini tecrübe, doğaüstüne duyulan bir tür inanç gibi.

c) Çocuklar dini inançları 'kapmaya' programlı gibiler. Çocukları pek çok şeye inanmaya kolay kolay ikna edemiyor olmamıza rağmen dini inançlara çok kolay bir şekilde ikna oluyorlar. Bu eğilimin bir nedeni olmalı.

Sonuç: Sadece sosyolojik, ve özellikle birilerinin diğerleri üzerine hakimiyet kurması üzerine kurulu açıklamalar dinlerin bu kadar yaygın olmasını, çok fazla ortak özelliğe sahip olmasını, ve son derece kolay bir şekilde benimsenebilen şeyler olmalarını açıklayamıyor. Bir şey bu kadar yaygınsa onun biyolojik bir açıklaması olmalı gibi. Çünkü ortak bir mekanizmadan kaynaklandığını düşünmek çok daha makul böyle bir durumda. Dahası, dinler arası ortak özelliklerin sayısı da dinin öylesine tesadüfen ortaya çıkmamış bir şey olduğunu gösteriyor gibi. Bu durumda evrimsel bir açıklama aramamız daha makul görünüyor. İki ana evrimsel açıklama var:

a) Dinler sahip olduğumuz ve diğer amaçlar için ortaya çıkmış bazı biyolojik mekanizmaların yan ürünü olarak ortaya çıktı. Mesela bazı görüşler fail tanımaya dair bilişsel yetilerimizin 'hiperaktif' olduğunu, dolayısıyla var olmayan yerde bile amaç görme eğilimine sahip olduğumuzu iddia ediyor. Fail tanıma yetimiz olmadık yerde çalıştığı için bütün evrene de faillik/amaç atfediyor. Bu nedenle de bir tür doğaüstüne inanç ve Tanrı inancı ortaya çıkıyor. Dinler buna göre şekilleniyor. (Bu yan ürün açıklamalarından sadece biri.)

b) Dinler yan ürün olabilmek için fazla kapsamlılar ve çok fazla ortak noktaya sahipler. Bu nedenlerden ötürü bizzat kendileri evrimsel açıdan faydalı olmaları nedeniyle evrilmiş olmalı. Toplumsal güveni ve iş birliğini artırmak dinlerin evrilme nedenlerinden biri olabilir mesela.

Bu konular hakkında yaptığım bir podcast bölümünde çok daha detaylı bir şekilde konuştum. Linkini kaynaklara ekliyorum. 

Merhaba, tanrı ve din kavramı kültürel evrime göre insan hissiyatlarının bir ihtiyacı sonucu ortaya çıkmıştır. İnsan bu vahşi doğada doğal olarak kendini güvende hissetmek ister. Bu sadece fiziksel bir güven değil aynı zamanda psikolojik bir rahatlamadır da. İşte tanrı kavramı bu süreçte insan zihninin bir ürünü olabilir. Din ise insan toplumlarının bir düzen içerisinde hareket etmesi için ortaya çıkan tanrı temelli veya temelsiz kültürel oluşumlardır. Bu konuda kaynaktaki kitapları okuyabilirsiniz.

Bana en mantıkı gelen ve gerçekten de dinlerin tarihi hakkında mantıklı açıklamalar sunan ihtimal üzerine duracağım. Dinlerin toplumu bir arada tutmak için ortaya atılmış mitler olduğu gerçekten de mantıklı. Örnek verecek olursak birbirinden bağımsız 100 kişilik bir insan topluluğu düşünelim, bu 100 kişiyi nasıl daha kolay kontrol edip beraberliklerini arttırırsınız, tabi ki de ortak amaçlar için yaşayan insanlar olmalarını sağlayarak, yani işbirliği yapmalarını sağlayarak, peki bunu nasıl sağlarız, tabi ki de ortak inançlar ve mitler ile. İnsanlar bu şekilde daha uyumlu yaşar, daha fazla işbirliği yapar ve toplumda (dinin yapısına bağlı olarak) adalet artar, çünkü ahiret gibi inançlar çerçevesinde bu dünya ebedi gerçek değildir ve insanların bu dünyada işlediği ameller üzerine sorguya çekileceği bir son vardır, bu yüzden de insanlar daha ahlaklı bir yaşam sürmeye çalışırlar. Din gibi yapılar bazen bu kadar masum olmayabilir ve insanları kendi iktidarına zorlamak adına devlet görevlileri tarafından kullanılabilir, toplumdaki baskıyı ve köleliği artırmak için kullanılabilir. ^[1]