Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
1

Çarşaf deneyinde, kütleli cisim neden uzayın sadece bir yönünü büküyor?

Kütleli cisim dünyamız olsun.Buna göre dünya, çarşaf deneyindeki gibi yörünge eksenine göre uzayı güneyde mi bükmüş oluyor? Yani uzay-zaman bükülmesine göre çarşaf deneyinde boyutlar nasıl belirleniyor?Dünyanın uzay-zamanı büktüğü yönü neresidir? Teşekkürler?
237 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
Burçin Kaymak
Burçin Kaymak
1,605 UP
Mühendis

Çarşaf benzetiminde çarşaf (uzay-zaman) üzerindeki bir portakalın (kütle) çarşafı aşağıya (dünya merkezine) doğru büküyor olduğu gösterilerek, uzaydaki bir kütlenin 4 boyutlu uzay-zaman ı büktüğü anlatılmaya çalışılır.

Bilindiği gibi Newton kütle çekim kuvvetinin formülasyonunu çıkarmayı başarmıştı. Bu formülasyon %100 doğru olmasa da makro dünyadaki cisimlerin hatta güneş sistemindeki gezegenlerin hareketlerini hesaplamaya neredeyse tam olarak yeterli gelmişti. Neredeyse diyoruz çünkü Merkürün yörünge düzlemi Newton kanunlarına göre hesaplanandan bir miktar farklıydı. Bu farklılığın açıklaması ile ilgili o yıllarda birçok hipotez ortaya atıldı (Merkürün yakınlarında henüz görünmemiş olan başka bir gezegen olduğu dahil) ancak Einstein a kadar hiçbiri bu gizemi açıklayacak bir teori sunamadı. Ayrıca Newton kanunları, uzak cisimlerin birbirileri arası kütle çekim kuvvetlerini hesaplanabiliyor ancak birbirleri arasında hiçbir bağlantı olmayan iki cismin nasıl oluyorda birbirleri ile etkileşebildiklerine dair bir açıklama getiremiyordu. Her iki gizemi Einstein 1915 yılında yayınladığı “Genel görelilik” teoremi ile çözdü. Bu teoreme göre zaman sabit değil tıpkı diğer 3 boyut gibi göreli bir boyut olarak ele alınmalıydı. Einstein uzayı uzay-zaman haline getirdi. Kütle çekim kuvveti de bir cisimin uzay-zaman ı bükmesinden dolayı oluşuyordu. Çekim kuvvetinin sebebi buydu. Yani bizim çekim kuvveti olarak gördüğümüz/hissettiğimiz şey aslında çarşafın kenarına konulmuş bir bilyanın çarşafın ortasına konulmuş ağır bir portakala doğru çarşafın bükülmesinden dolayı yuvarlanmasıdır diyebiliriz :)

Tüm Reklamları Kapat

Tabii bu çarşaf benzetiminde çarşaf 2 boyutludur ancak kütlenin büktüğü uzay-zaman aslında 4 boyutludur. Portakal nasıl ki 2 boyutlu çarşafın her 2 boyutunu (eni ve genişliği) aynı anda o boyutların uzamında büküyorsa bir kütlede hem uzayın 3 boyutunu (en, genişlik, yükseklik) hem de zamanı büker. Bu durumu 3 boyutlu bir dünya algısına sahip olan biz insanların algılaması oldukça güçtür. Ancak teorem defalarca denenmiş ve kanıtlanmıştır.

Bir cismin 4 boyutu büktüğünü algılayabilmenin belki de en iyi yöntemi ironik olarak 2 boyutta yaşadığımızı hayal etmektir aslında. Kendinizi bir anlığına 2 boyutlu bir kağıt üzerinde yaşayan üçgen, kare gibi sadece 2 boyutu olan bir cisim olarak hayal edin. 3. boyutu hiç bilmiyor ve algılayamıyorsunuz, tıpkı şu anda bizim 4 boyutu algılayamadığımız gibi. Bir küre (3 boyutlu bir cisim) sizin 2 boyutlu evreninizi ziyaret etse, kağıt yüzeyi gibi 2 boyutlu evreninize yavaşca diklemesine( sizin algılamadığınız derinlik boyutu tarafından) girse bu cismi nasıl algılarsınız? Siz sadece 2 boyutu görebildiğiniz, yani derinlik boyutunu algılayamadığınız için küre sizin 2 boyutlu kağıt evreninize girdikçe önce ilk temas anında onu bir nokta olarak fak eder sonra küre kağıt dünyanıza dik olarak giriş yaptıkça onu sürekli büyüyen bir çember olarak görür sonrasında küre yolculuğuna devam ederken çemberin giderek küçüldüğünü ve bir nokta olup birden yok olduğunu görürsünüz. Aslında bu cisim 3 boyutlu bir küre ancak siz 2 boyutlu bir evrende yaşadığınız için onu ancak sizin 2 boyutlu evreninize iz düşümü olan bir çember olarak algılarsınız. Yaşadığınız bu garip deneyimin açıklaması ise yine bizim gibi o 2 boyutlu dünyada yaşayan Einstein gibi bir bilim adamı gelene kadar gizemini korurdu. Einstein gibi birisi, o çember görüntülerinin aslında 3 boyutlu bir cisme ait olduğunu fizik/matematik kullanarak açıklar, teoreminde öngördüğü sonuçlar deneylerle örtüşür ancak biz yine de 2 boyutlu algılarımızla bunu kabullenmekte zorlanırdık. Tıpkı bu örnekte olduğu gibi 3 boyutlu olarak gördüğümüz bir kütlenin 4 boyuta sahip uzay-zamanı büktüğü gerçeği algılarımıza ters düşer veya algılanamaz ancak genel görelilik teoreminin öngördüğü sonuçlar, kontrollü deneylerle doğrulanmıştır; 4 boyuta sahip uzay-zaman kendi uzamlarında aynı anda kütleye doğru bükülmektedir.

Umarım yaralı olmuştur, hatam varsa affola :)

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. DÜZ ÜLke- Edwin A. Abbott. (24 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 24 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  2. Yazar Yok. BÜYÜK Tasarım- Stephen Hawking. (24 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 24 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  3. Yazar Yok. Kozmoz- Carl Sagan. (24 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 24 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  4. Yazar Yok. Evren Avucunda- Christophe Galfard. (24 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 24 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close